„მიჯაჭვული პრომეთე“, ანუ ის, ვინც ცოცხალთა შორის ყველაზე ცოცხალია!
სტატია მომზადდა საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და
კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროექტის
„თანამედროვე ქართული სათეატრო კრიტიკა“ ფარგლებში
.
დაფინანსებულია საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მიერ.
ვალერი ოთხოზორია
„მიჯაჭვული პრომეთე“, ანუ
ის, ვინც ცოცხალთა შორის ყველაზე ცოცხალია!
ამაღლებულის წინაშე ბოდვა გვმართებს. ამაღლებული იშვიათია, ცხოვრებაშიც და ხელოვნებაშიც. როგორც იშვიათია ადამიანი ადამიანთა შორის, ასევე იშვიათია ხელოვნების ქმნილება ხელოვნების ქმნილებათა შორის.
შეუძლებელია ამაღლებულის აღწერა, მისი ანალიზი. ამიტომაც ვეძახით მას „ამაღლებულს“. ის გვიპყრობს, გვადუმებს და გვავსებს, თითქოს დახრჩობამდე. ღრმად მჯერა, რობერტ სტურუამ „მიჯაჭვული პრომეთეს“ სახით, სწორედ, ასეთი ამაღლებული, ტრაგიკული შექმნა.
სპექტაკლის პირველმა ხუთმა წუთმა დაამსხვრია ჩემი ყველა ნეგატიური მოლოდინი, შემდგომი 15 წუთი გაცდა ჩემს პოზიტიურ იმედებს, და შემდგომი 15 წუთი საკმარისი გახდა იმისთვის, რომ მეღიარებინა: ცხოვრებაში პირველად ვნახე ტრაგიკულის ფენომენი სცენაზე, ცოცხლად, (წმინდა ტექნიკური შეფასებით) ტრაგიკომედია, რომელსაც ასევე შეგვიძლია აბსურდული დრამა ვუწოდოთ. „პრომეთემ“ ბევრად აჯობა ჩემს ბოლოდროინდელ შთაბეჭდილებას - ტერზეპულოსის „ალარმეს“, - მაღალი ხარისხის დრამას.
აფიშიდანვე ვიყავი დაინტრიგებული ამ სპექტაკლით. მიჯაჭვული პრომეთეს მონუმენტური ხატი აფიშაზე, მიყვიროდა სპექტაკლის სანახავად.
მშვენივრად მესმის, ამაზრზენია მხოლოდ ემოციებისა და შთაბეჭდილებების გადმოცემა, მაგრამ ამაღლებული მნახველში სწორედ ამას იწვევს და რასაც იწვევს აზროვნებაში, სიტყვებით მწყობრად ვერ გადმოიცემა.
ჰაიდეგერისთვის ბერძნული ტრაგედია ფენომენია, რომელიც ეწინააღმდეგება სპეკულაციას და ფილოსოფოსობას. ბერძნები, რომლებიც არსებობის საზრისის საკითხს სვამენ. ეს საკითხი სრულიად უბრალოა, როცა გაკვირვებული ბავშვი შეჰყურებს მზეს და ვარსკვლავებს, მაგრამ საშინელია, როცა ადამიანი უცქერს თავის ტანჯვას (ნებისმიერი ტანჯვა თავისია, როცა ადამიანი მას უცქერს, როგორც ტანჯვას, ესე იგი მოვლენას უცქერს ტანჯვის მოდუსში, როგორც ფსიქოანალიზი გვასწავლის). ტრაგედია არ წარმოადგენს ტანჯვის განცდას. ტრაგედია წარმოადგენს ტანჯვის პირისპირ არსებობის საკითხის რეალიზაციას, ანდა არსებობის საკითხის რეალიზაციას, რომელიც შესაძლებელია მოხდეს ტანჯვის პირისპირ. კათარსისი, თუკი ასეთი რამ ნამდვილად არსებობს, ტანჯვის პირისპირ არსებობის საკითხის წარმატებული გადაწყვეტაა მაყურებელში (როგორც ოიდიპოსის კომპლექსის წარმატებული გადაჭრა არაცნობიერში, ფროიდისთვის), რაც ევალება, უმაღლესი აზრით, ტრაგიკულ ქმნილებას, ტრაგიკულ ნაწარმოებს.
ჰაიდეგერისთვის, ბერძნული აზროვნებისა და ცხოვრების წესი იმდენად არსებითად ფესვგადგმულია ტრაგიკულის აღქმაში, რომ ფილოსოფია არსებითად ბერძნული მოვლენაა და ის შეუძლებელია არ ყოფილიყო იქ. რადგან ბერძნებს არსებობა ესმოდათ, როგორც აწმყო, აქ და ახლა, და მაშასადამე, როგორც ტრაგიკული. არსებობის, როგორც „აქ და ახლას“ ცნება, იკრებდა თავის-თავში შინ-ის განცდას ორივე - ნეგატიურ და პოზიტიურ, ასპექტში: როგორც სურვილს შინ-ისა, და როგორც სურვილის რეალიზაციის უწყვეტ მარცხს, შეუძლებლობას. სწორედ ამ ღადარში, რომელსაც როგორც ტანჯვას, ყველაზე მეტად რეზონირებს აზროვნება, როგორც ასეთი, იდგა ბერძნული სამყარო და მისი ტრაგიკულის აღქმა, სწორედ, რომელსაც ეკუთვნის „მიჯაჭვული პრომეთე“ (სცენური ვერსიის ავტორია თავად სტურუა, თარგმანი - რობერტ სტურუა და ნინო კანტიძე), სტურუამ რომ რუსთაველის თეატრში წარმოადგინა, 2023 წლის არცთუ ძალიანი მზიანი გაზაფხულის შუაგულს, მაისის დასაწყისში.
ტრაგიკულის ზოგადი ფონი მოწყენილობაა, სევდა, კაეშანი, ერთი სიტყვით, მელანქოლია, რომელიც თავის არსში ისტერიულია. მოწყენილობის შუაგულში მომხდარი ტანჯვა აჩენს შფოთვას ადამიანის საკითხის შესახებ. ჰაიდეგერთან მას ჰქვია „ყოფიერების ფუნდამენტური განწყობა“, კონცენტრირებული საკითხზე, როგორ უნდა მოეპყრას ადამიანი ნივთებს, ადამიანისა და სხვის ურთიერთმიმართების პრობლემა. სწორედ ამ უკანასკნელთან მიმართებით სკდება კომიკური, როგორც მოვლენა, და ის ისეთივე ფუნდამენტური და მოუცილებელია ტრაგიკულს, როგორც ელექტრონი - ატომის ბირთვს. ტრაგიკულის ეს ასპექტები მაღალი სიზუსტით დაჭერილია, მოკრებილია და ვირტუოზულადაა რეალიზებული სტურუას დადგმაში.
რობერტ სტურუას მიმართ კომპლიმენტები - ვირტუოზობა, ოსტატობა და გენიალობაც კი, არავის გააკვირვებს. მცირე გაოცება შესაძლოა წარმოშვას იმ „ჩავარდნამ“, რომელიც განიცადა მან ბოლო პერიოდის სპექტაკლებში, რომლებშიც ერთი შეხედვით, იგრძნობოდა ყოველდღიურობისგან გაქცევა, ატრაქციის ნაკლებობა და უსიამოვნო დისონანსი, ერთი სიტყვით, მოულოდნელი დინამიკა, რომელმაც სტურუას ზენიტის შემდგომ, ერთგვარი იმედგაცრუება გამოიწვია. სიმართლე ითქვას, არც მე მქონია ამგვარი პრომეთეს მოლოდინი, სპექტაკლზე მისვლისას. მაგრამ ინტუიცია აჭარბებს ლოგიკას და რწმენამ აჯობა განსჯას, რადგან გულისყური მიხმობდა მისკენ.
ღრმად მჯერა, რომ არ ვაჭარბებ, როცა ვამბობ - ხოლო, თუ ვაჭარბებ, ესე იგი სხვანაირად არ შემიძლია, - სტურუას „მიჯაჭვული პრომეთე“ მთელი მისი შემოქმედების გზის სიმბოლური შეჯამებაა, დაბრუნებაა დასაწყისთან - ანტიკურობასთან, იალბუზზე ასვლაა ორმაგი მნიშვნელობით; რადგან აქ, ის დგამს არა, როგორც ინტერპრეტატორი, - მიუხედავად იმისა, რომ თავისთავად ცხადია, ინტერპრეტირებს, - არამედ, როგორც უშუალოდ ძველი ბერძენი, ის დგამს მთლიანად სამყაროს შესახებ და ადამიანის, და ადამიანების, როგორც ასეთის, შესახებ; მიუხედავად ასოციაციებისა, რომლებიც შეიძლება აღძრას სპექტაკლმა და მისმა კონკრეტულმა ნაწილებმა, ქმნილება მაღლა დგას ნებისმიერ კონკრეტულ ალუზიაზე, რომლებითაც გაჯერებული იყო მისი დადგმები დასაწყისიდან დღემდე, განსაკუთრებით „ყვარყვარედან“ – „კავკასიურამდე“ და „დაკანონებული უკანონობიდან“ – „თამაშის დასასრულამდე“; ტრაგიკულის არსება აჭარბებს კონკრეტულ ვითარებას, ეპოქას, კონკრეტულ ინდივიდებსა და კოლექტივებს, მოიცავს მათ, ყველა დროსა და ყოველ ადგილას, ტრანსეპოქალურ და ტრანსლოკაციურ დრამად იქცევა. რადგან სტურუა ამ დადგმით აჯამებს ადამიანის მთავარ საკითხს, მის არსებას დედამიწაზე, აჯამებს ფუნდამენტურად, ადამიანს ღმერთიდან ცხოველამდე, თავისი იდეალიდან თავის ისტერიულ, ამაზრზენ ორეულამდე. ესაა პოლიტიკურ-მეტაფიზიკური ტრაგედია.
არსად ასე ფუნდამენტურად, ასე დამაჯერებლად და მომცველად, ამავე დროს ღრმად, არ რეალიზებულა მასთან ადამიანის, როგორც ასეთის, ფუნდამენტური პრობლემა. არცერთი მისი სპექტაკლი არ ყოფილა ამდენად ბერძნული. „პრომეთეს“ სტურუა პოსტ-სტურუაა, სტურუა, რომელმაც საკუთარი თავი დახურა და იმ მომავალში გადავიდა, რომელშიც არც წარსული, არც აწმყო არ არსებობს, არსებობს მხოლოდ მარადიული აქ და ახლა; ადამიანი, რომელიც ყოფიერებას ჭვრეტს ტოტალურად.
როგორი იყო სტურუას გზა, ტრაგედიების გავლით, ტრაგიკულამდე? „ყვარყვარესა“ და „კავკასიურის“ სტურუა პირწმინდად გენიალური სპექტაკლებით მაყურებელს სთავაზობს ალეგორიულ ლექსიკონს, ფარულ სემიოლოგიას, ალუზიებით, ნიშნებით, კოდებით სავსეს; „რიჩარდიდან“ – „ჰამლეტამდე“ სტურუას ევროპული ტრაგედიების ეპოქა იშლება; „დაკანონებული უკანონობიდან“ - „თამაშის დასასრულამდე“, სტურუა მორალური რეაქციონერის როლში პოზიციონირებს. და აი, „პრომეთე“, სადაც ის ბერძნული ტრაგედიის სიმაღლეს იპყრობს, ჩემი აზრით, სრულიად უნაკლოდ.
თავშიც ვთქვი და ახლაც აღვნიშნავ, რომ ამაღლებულის ტექნიკური ანალიზი ვერ შეგვიქმნის წარმოდგენას ქმნილების ნამდვილი ძალმოსილების, მისი ნამდვილი სიმაღლისა და წრფელი ბუნების შესახებ. თუმცა, ტექნიკა, ანუ ოსტატობა, უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია და გვერდს ვერ ავუვლით.
სპექტაკლი, რომელიც საათ-ნახევარი გრძელდება, ეპიცენტრში - „კლდეზე“ შეყენებული პრომეთესა და ავანსცენაზე - მის ქვეშ მოყაყანე ადამიანების (ქალების!) კითხვა-პასუხის რეჟიმში ვითარდება. „ადამიანები“ სინამდვილეში ოკეანიდან მოფრენილი სულები არიან; მათ ხმაური მოესმათ წყლის სიღრმიდან და ხმაურის წყაროსკენ გამოფრინდნენ იმის გასაგებად, რა მოხდა. ეკითხებიან ისინი პრომეთეს, რატომ მიგაჯაჭვა ზევსმა კლდეზე, რისთვის გაწამებს, რა დანაშაული მიგიძღვის ამისთანა? პრომეთე პასუხობს: ზევსმა მოკლა საკუთარი მამა - კრონოსი, რომელიც კარგი „კაცი“ იყო და სამყაროს ჰარმონიაში ამყოფებდა, თავად ზევსმა სამყარო ქაოსში დანთქა, რადგან ადამიანს დაავიწყა თავისი არსი. ზევსი და პრომეთე ძმები იყვნენ, პრომეთე ერთგულობდა მას, ვიდრე ზევსმა არ მოკლა მამა, შემდეგ კი პრომეთემ ჩაიდინა დანაშაული... რა იყო ეს დანაშაული? რა ჩაიდინა პრომეთემ? მისი პასუხი სპექტაკლის განუმეორებელ ფინალს ემთხვევა, რომელიც როგორც ყველაზე მოაზროვნე ფრაზა, სამუდამოდ მიყვება მაყურებელს: „საკმარისი იმედი ვერ მივეცი ადამიანებს...“ საკმარისი იმედი?! - იმეორებენ ერთი-მეორის მიყოლებით ცალტვინა, ამაზრზენი „ქალიშვილები“, რომელთაგან ერთ-ერთი ლამის მეცხრე თვის ორსულია; ცხადია, მათ არ ესმით, რას შეიძლება ამბობდეს პრომეთე ამ ფრაზით... როგორც მათ, ასევე არ ესმის ის მაყურებელს, მაგრამ მაყურებელს, მფრინავი ასულებისგან განსხვავებით, რჩება დრო, ამაზე იფიქროს, თუნდაც, მთელი ცხოვრების განმავლობაში.
სპექტაკლი იწყება ჰერმესის კომიკური ნომრით, ის დიონისეს ეთაყვანება და ვედრებას აღუვლენს. მაგრამ არა ჩანს დიონისე. გოგა ბარბაქაძე ჰერმესის როლში შესანიშნავია. პრომეთეს სახება, რომელსაც ლევან ხურცია განასახიერებს, ამ მსახიობის ალტერ-ეგო ხდება. ვირტუოზულად ართმევს თავს ის ამ როლს, პრომეთე ჩემთვის ამ მსახიობის სახედ იქცა. შთამბეჭდავნი არიან „ასულნი“ - მანანა აბრამიშვილი, ანი ამილახვარი, ნინო არსენიშვილი, მარიტა მესხორაძე, ეკა მინდიაშვილი, ქეთი სვანიძე, ნატალია ყულოშვილი, ქეთი ხიტირი (მსახიობთა გვარები უკუღმაა დაწერილი აფიშაზე, მნიშვნელობის მიხედვით...), - რობერტ სტურუას კოჰორტა. მათი გრიმი, კოსტუმები და პლასტიკა ცალკე აღნიშვნას იმსახურებს (კოსტუმების მხატვარი - ანი ნინუა, ქორეოგრაფი - კოტე ფურცელაძე). სტურუა ძველებურად იკრებს შემოქმედ ადამიანებს და საოცრებას ჩაადენინებს სცენაზე. ჩემთვის სრულიად ზუსტი და ფერწერულად ნატიფი იყო განათება, რომლითაც ესთეტიკურ სიამოვნებას ვიღებდი მთელი სპექტაკლის განმავლობაში. პრომეთეს პედესტალი არაჩვეულებრივ ეფექტს ახდენდა. მაგრამ სრულიად ცალკე ხსენებას იმსახურებს ხმა (ბგერათა დინამიკა) და მუსიკა, რაზეც სიმონ ჯანგულაშვილმა იმუშავა რობერტ სტურუასთან ერთად, ან სტურუამ იმუშავა სიმონ ჯანგულაშვილთან ერთად.
სტურუას „მიჯაჭვულ პრომეთეს“ აფიშაზე „ტრაგიკული ფანტაზიის“ ჟანრის სახელი ქვია. ჩვენ შეგვეძლო მისთვის „მუსიკალური ტრაგედია“, ან „მუსიკალური ტრაგი-კომედია (ტრაგედიის დომინაციით)“ გვეწოდებინა, მუსიკის - ნიცშეანური გაგებით: ტრაგედია, რომელიც მუსიკას ამყოფებს თავის ძალმოსილებაში, და მუსიკა, რომელიც ტრაგედიას გაუხსნის თავის გზას, მიანებებს თავის არსს, თავის სიღრმეს და შუაგულს. მთელი სპექტაკლი ფუნდამენტურად ეფუძნება მუსიკასა და ხმაურს, როგორც მუსიკას; და მეორე მხრივ, მუსიკა და სპექტაკლი ერთ ორგანიზმად, ერთ მთლიანობად აღიქმება. ჩემი დილეტანტიზმი მუსიკის სფეროში არ მაძლევს საშუალებას, გავშიფრო ის მუსიკალური თაიგული, რომელიც ჩარგულია სპექტაკლის მთელს სხეულში; რომელიც ამოძრავებს მას, როგორც სისხლი. მუსიკა ისმის და ხმები ჟღერს მაღალ რეგისტრში, ის ხვდება არა მხოლოდ ყურს, არამედ გულსაც, თითქმის ფიზიკურად. მუსიკა ოდნავ უფრო მაღალ რეგისტრში ისმის, ვიდრე ტრაგიკულის გამოსახულება ჩანს, რაც ამაღლებულის ეფექტს ამძაფრებს და კომიკურის მომენტებს არ აძლევს ფარსამდე დაშვების საშუალებას.
სპექტაკლი შედგება სამი პლასტისგან, ესენი არიან: ჰერმესი, ოკეანის შვილები - ასულნი, და თავად პრომეთე; მეოთხე პლასტი პარადიგმაა, ის დიდი ნარატივი, მითოსი, რაც მოხდა, რაც დაემართა სამყაროს, თვითონ სამყარო, რომელთანაც სამივე ამ სუბიექტს აქვს საკუთარი დამოკიდებულება, მიმართება, ინტერესი. ჰერმესი ლოგოსს მოწყვეტილი, ფუჭად აქტიური, გულუბრყვილო, არტისტული, თვალთმაქცი, ხელოვნური და ამავე დროს ალალია. ესაა ფიგურა, რომელიც წყლის ამოღებას ცდილობს საცერის მეშვეობით. ეს არის მარგინალი, რომელსაც არ მიუწვდება ხელი ძალაუფლებაზე და არც ცდილობს მისწვდეს მას. ეს არის მორწმუნე, და ცრუმორწმუნე, და „რწმენა“, და რიტუალი მისი ყოველდღიური მდგრადობის, ფუჭი ფუნქციურობის გარანტია.
ასულნი არიან გავეშებულნი, დაბნეულნი, მახინჯნი, შტერნი, ამავე დროს დაინტერესებულნი, ამავე დროს თანამგრძნობნი, გარყვნილნი, მაგრამ ამავე დროს „ქალიშვილები“. ისინი არიან დაცემული კაცობრიობა, დაცემული დედები, დები, ქალიშვილები. ისინი გამოხატავენ მამაკაცის დანაკლისს, რამდენადაც მძლე მამაკაცთა დაბლა არიან, მათი მონები არიან - პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით, ემპირიული და ფსიქოლოგიური მნიშვნელობით, ცნობიერად და არაცნობიერად... „მიჯაჭვული პრომეთეს“ სამყარო მასკულინური სამყაროა, რომელიც თავის გრავიტაციულ ველში ამახინჯებს, ფიზიკურად და სულიერად, ქალის სახეს.
ჰერმესი და ასულნი დაბლა არიან, პრომეთე მაღლაა, მხოლოდ, კლდეზეა მიჯაჭვული, და არა ცაში. კლდე ერთობ ეგზისტენციალური ადგილია. ესაა მიწა, მიწის მაღლა, ცასთან ახლოს, მაგრამ ამავე დროს ახლოს უნაყოფობასთან, სიცივესთან. ესაა ტანჯვის სტილიზებული ადგილი, წამების ადგილი (და ადგილი თვითგვემისთვის). ესაა ერთგვარი ანტიუტოპია მთლიანად მიწისა და მთლიანად ცისა. ის არა მხოლოდ ამხელს მიწას, არამედ უპირველეს ყოვლისა, ამხელს ცას! და სწორედ ეს არის თავი და თავი - ცის მხილება, პრომეთეს გასაღები...
ზეცის მხილება, ღმერთების ძალმომრეობა, მათი დრამა ანტიკური ტრაგედიის სათავეა. მე ვფიქრობ, ანტიკური ტრაგედია ამიტომაც, ერთადერთია, რომელიც რეალურად შეიცავს კათარზისის რესურსს მაყურებლისთვის, დამსწრეთთვის. რადგან ღმერთთა უზნეობით გაპობილი ზეცის საუფლო, დაცემული ცის ავტორიტეტი ადამიანს აძლევს შანსს, თავი იგრძნოს ღმერთის რეალურ თანასწორად, თანაბრად მასთან, მის ძმად, როგორც პრომეთე ამბობს, საიდანაც სათავეს იღებს კათარსისის ნამდვილი წყარო. ქრისტიანობამ, ქრისტიანულმა რელიგიამ ეს წყარო მოაშთო იმით, რომ ღმერთი აქცია აბსოლუტურად კეთილად, წმინდად და უსასრულოდ დააშორა ადამიანის უმწეობას მისი ყოვლისშემძლეობით, და უსასრულოდ დააშორა ადამიანის გონებას მისი სრულიად შეუცნობლობით; ამდენად, ადამიანი დატოვა შოკირებული, რომელსაც ძლიერ ჭირდება მისადმი რიტუალური მსახურება იმისთვის, რომ მასთან ფიზიკური კავშირის ილუზია შერჩეს. მას უფრო მეტად მოაქვს იმგვარი ისტერიული ტანჯვა და სიშტერე, როგორიც სჩვევიათ ოკეანის ასულებს სტურუას „მიჯაჭვულ პრომეთეში“. ქრისტიანული ღმერთის ბოროტების ანდა უგუნურების მხილება მძიმედ ტაბუირებულია ქრისტიანობის დოქტრინაში, თუმცა ანტიკური ღმერთების კრიტიკა ჩვეულებრივი ამბავი იყო საბერძნეთში, მათი გმობა, კარგისა და ცუდის განსჯა ზნეობრივ ძალისხმევად მიიჩნეოდა. ამდენად, სადი ღვთის გმობით ახლოა ანტიკურობასთან და პორნოგრაფია მასთან თამაშობს ანტიკური ტრაგედიის თანასწორ როლს, ტრაგედიის მექანიზმის როლს.
ჰერმესის კომედია - რომელიც მე ვიტყოდი, ჰერმეტულია, - და პრომეთეს ტრაგედია - რომელიც მე ვიტყოდი, პროფეტულია დროისა და სივრცის მიღმა, ყველა დროსა და სივრცისთვის -, როგორც ქვევით და ზევით, ერთმანეთს განწონის და აბალანსებს. იგივე ითქმის მუსიკაზეც: კომიკური და ტრაგიკული მუსიკა ავსებს ადამიანის ორ ფუნდამენტურ სიცარიელეს - ტანჯვის სიმძიმესა და სიცილის სიმჩატეს. ასულები გამაშუალებლის, წელის როლს ასრულებენ. მათი უწყვეტი (ორომ)ტრიალი ჭიმავს უხილავ, მაგრამ რეალურ ტროსს კომედიიდან ტრაგედიამდე.
გარკვეული აზრით, ესაა კაცისა და ქალის, უფრო ზუსტად - ქალების, დრამა; ხოლო, კიდევ უფრო ზუსტად - ზეკაცისა და ქალების. (ზე)კაცი პრივილეგირებულია: ის იყო ღმერთთან, მას ქონდა ძალაუფლება და შერჩა მნიშვნელოვანი ძალაუფლება - ცოდნა მომავლისა, რომელსაც არ ეუბნება მის ჯალათს - ზევსს. მე ვიცი, რა ბედი ელის ზევსს მომავალში, მხოლოდ მე ვიცი! მაგრამ არ ვეტყვი! - ყვირის ის.
ქალებმა არ იციან არაფერი, არ უვარგათ მსჯელობის უნარი, თუმცა, უნდა ითქვას, მიუხედავად ყველაფრისა, მათში იგრძნობა ძალა, ისინი არიან მამოძრავებელი, როგორც ქვესკნელისა, ასევე ზესკნელისა. ისინი ისევე ენდემურად გრძნობენ თავს სამყაროში, მიწაზე, როგორც მცენარეები, ტყეები. რადგან ისინი სამყაროს წელი არიან, მისი შუა.
კაცი-ქალის ვერტიკალური სტრუქტურის გამოყენება ასე დომინანტურად „მიჯაჭვულ პრომეთეში“, მავანისთვის შესაძლოა აღშფოთების მიზეზი გახდეს, რაც თავისთავად, მშვენიერი და მნიშვნელოვანია. მოვუწოდებ ე.წ. უფლებადამცველთ ფართო გაგებით (იურიდიული სტატუსისგან აბსტრაჰირებით), განეშორონ ზედაპირს და მოვიდნენ აქ, თავიანთი ზედა-პირებით, რუსთაველის თეატრში, შეხედონ სიღრმეს და დაეწაფონ. რადგან ნებისმიერი უფლება ფართო გაგებით, სიღრმესთან წვდომის უფლებაა, და მის გარეშე ვერ იარსებებს ვერანაირი ლეგიტიმურობა. ტრაგიკული პრომეთე კი, სიღრმის ჭაზე დგას.
თანამედროვეობაზეა, თანამედროვე დასჯილებზე, აგრესორებსა და უფლებადამცველებზეა „მიჯაჭვული პრომეთე“. თანამედროვე ზევსებზე, თანამედროვე პრომეთეზე და ჰერმესზე. კი, ასეა, თანამედროვე სპექტაკლია, მოკლედ და მარტივად რომ ამოწურავს თანამედროვე სამყაროს.
ვისაც სტურუა მკვდარი ეგონა, დროა გაიგოს, რომ ის მკვდრეთით აღდგა! და ვისაც ის ცოცხალი ეგონა, დროა იცოდეს, რომ სტურუა ცოცხალთა შორის ყველაზე ცოცხალია!
ნამდვილი პატრიოტიზმი ტრაგიკულის განცდას ეფუძნება. პატრიოტიზმი თანამგრძნობია. (იხ. - „ლექსი ვეფხისა და მოყმისა“.)