„მტერ ი“ თოჯინების თეატრში
სტატია მომზადდა საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და
კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროექტის
„თანამედროვე ქართული სათეატრო კრიტიკა“ ფარგლებში.
დაფინანსებულია საქართველოს კულტურის
სამინისტროს მიერ.
სტატიაში მოყვანილი ფაქტების სიზუსტეზე და
მის სტილისტურ გამართულობაზე პასუხისმგებელია ავტორი.
რედაქცია შესაძლოა არ იზიარებდეს ავტორის მოსაზრებებს
მაია კიკნაძე
„მტერი“ თოჯინების თეატრში
„ბულინგი“თანამედროვე საზოგადოების ერთ-ერთი მწვავე სოციალური მოვლენაა. მედიისა თუ ინტერნეტ სივრცეების საშუალებით, ხშირად ვისმენთ მაგალითებს კიბერბულინგის, ფიზიკური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობის შემთხვევების შესახებ. სპეციალიტების რჩევების, პრევენციული ზომების თუ გარკვეულ სოციალურ ჯგუფებთან მუშაობის მიუხედავად, ბულინგი დღითიდღე კიდევ უფრო მზარდი, აგრესიული და ყოვლისმომცველი ხდება და თითქმის ყველა ასაკსა და საზოგადოების სხვადასხვა ფენას მოიცავს.
თუმცა, „ბულინგი“ ყველაზე მეტად მოზარდ თაობაში ვრცელდება და საშიშ ფორმებს იღებს. თავიდან თუ ბავშვი, ოჯახისა და თანატოლების „მსხვერპლად“ ყალიბდება, დროთა მანძილზე, წრე ფართოვდება და „სამეგობროდან“ გარიყული ბავშვი, შემდეგ უკვე /გარკვეულ ასაკში/ თავად ხდება მოძალადე, სუსტისა და დაუცველის მიმართ.
სწორედ ამ თემებს ეხება ნიკოლოზ საბაშვილის საავტორო სპექტაკლი „მტერი“, რომელიც რეჟისორმა, გიორგი მიქელაძის სახელობის თოჯინური თეატრის სცენაზე შემოგვთავაზა.
სპექტაკლში, მოთხრობილია პატარა ბიჭუნას ცხოვრების გზა დაბადებიდან სიკვდილამდე. სპექტაკლში ეს გზა დაახლოებით 50 წუთი გრძელდება, რომელიც მთავარი გმირის წინააღმდეგობით აღსავსე ცხოვრების ეპიზოდებს შეიცავს. სკოლის პერიოდში გამოვლილმა უსიხარულო წლებმა, ოჯახურმა მდგომარეობამ განაპირობა მისი შემდგომი ბედიც. ყველაფერი კი დედის ავადმყოფობისა და მისი სიკვდილის შემდეგ დაიწყო. ცოლის გარდაცვალების გამო, გალოთებული მამა, ბიჭუნას სწავლას ცემით აიძულებდა. ბავშვი შეიცვალა, ჩაიკეტა და კიდევ უფრო საბრალო გახდა. ვერც ოჯახში და “სამეგობროში” ვერ მოახერხა საკუთარი ადგილის დამკვიდრება, რამაც კიდევ უფრო დაამძიმა მისი სულიერი მდგომარეობა.
სპექტაკლში რეჟისორი იყენებს სხვადასხვა გამომსახველ ხერხებს, თოჯინასა და მსახიობის შერწყმა, მათი თანამონაცვლეობა, მუსიკისა და ქორეოგრაფიული მოძრაობების სინქრონი, განათება თუ დეკორაცია საინტერესოს ხდის სპექტაკლის ფორმას. ეს არ არის ტრადიციული თოჯინური სპექტაკლი, თავისი შირმებითა და თეჯირებით. აქ მხოლოდ ბიჭის თოჯინაა, რომელიც სხვადასხვა ასაკში იცვლება. ნივთებიც მცირედ არის გამოყენებული: პატარა და დიდი ბურთი, საწოლი, გზა (ბილიკი), რომელიც ბიჭუნას ცხოვრების გზასთან ასოცირდება. ამდენად, მოქმედებაც ჩვეულებრივ სცენაზე ვითარდება. შავ სამოსში გამოწყობილი მსახიობები, რომლებიც თავიდანვე ერთვებიან მოქმედებაში, განსაზღვრავენ სპექტაკლის რიტმს, რომელსაც თან ერთვის მუსიკალური გაფორმება. მუსიკას, როგორც წესი სპექტაკლის განწყობასა და ატმოსფეროს შექმნაში თავისი წვლილი შეაქვს. თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის მეორე კურსის სტუდენტის თეთე ბერძეიშვილის მიერ ცოცხალი მუსიკალური შესრულება, სპექტაკლის ძირითადი მუხტის მამოძრავებელია. მისი აკომპანემენტი მთელი სპექტაკლის მანძილზე გრძელდება და ემოციის, აზრის გამოხატვაში ეხმარება რეჟისორს.
სპექტაკლის მთავარი გმირი/ბიჭუნა/ - თოჯინაა, ხოლო მისი მშობლები დედა და მამა, ცოცხალი მსახიობები არიან. თოჯინისა და მსახიობის პარტნიორობა ისეა გადმოცემული რეჟისორის მიერ, რომ თოჯინა აღიქმება ცოცხალ არსებად, რომელსაც „თოჯინების სამყაროში“ მეტი რეალიზმი შეაქვს. სპექტაკლში მონაწილეობენ, როგორც თეატრის მსახიობები ( ნინო პაპაშვილი, მარიკა ძაგნიძე, რამონა მიქელაძე, თათია ბაქრაძე,დავით ბერიძე, ნათია ხმიადაშვილი, ოთარ ფადარაშვილი), ასევე ნიკოლოზ საბაშვილის სტუდენტები ( ნინო ჯალაღონია, ნუცა აბაშიძე, ლიზი ბურჭულაძე, ნანა ახვლედიანი,მარიამ გაბაძე, მარიამ ბერუაშვილი, თეთე ბერძენიშვილი, სანდრო ფოლადაშვილი, თორნიკე მიქაძე, ლუკა ბურდიაშვილი, რაჟდენ ლაღიძე, ლევან მიქაბერიძე, ნიკი ტაბაშიძე, ლუკა ფესვიანიძე), რომლებიც პროფესიულ სცენაზე ეუფლებიან მსახიობ-მეთოჯინეთა ხელოვნებას.
სპექტაკლის ძირითადი ამბავი, მისი დედააზრი ადამიანის მიერ ადამიანის ჩაგვრასა და შევიწროებაზე, მის დამცირებასა და შეურაცხყოფაზეა აგებული. ფიზიკური (მამა) თუ ფსიქოლოგიური (საზოგადოება) შევიწროება, საკუთარი თავის დაცვის შეუძლებლობა, ზოგჯერ ადამიანში თვითმკვლელობის სურვილსაც კი იწვევს. სპექტაკლში მსხვერპლის გარდა, ყურადღებას იქცევს მოძალადე გუნდის მოქმედება, რომელიც საზოგადოების საერთო სურათს, მის კრებით ფსიქოლოგიურ სახეს ქმნის. ბიჭისა და საზოგადოების ურთიერთობა, ძირითადად ადამიანის უსუსურობისა და ძალის დემონსტრირებაზე არის აგებული. აქ მტერი, მხოლოდ მთავარი გმირი არ არის ვის ირგვლივაც ვითარდება მოქმედება. საზოგადოების აგრესიული, მტრული დამოკიდებულება ადამიანის მიმართ, თავად ამ საზოგადოებასაც აქცევს მტრად , რაზეც სპექტაკლში გამახვილებულია ყურადღება. აქედან გამომდინარეობს სპექტაკლის სახელწოდებაც „მტერი,“ რომელიც მრავალგვარი გააზრების საშუალებას იძლევა.
თუ რა იწვევს ადამინში ჩაგვრის სურვილს, როგორი რეაგირებს საზოგადოება აგრესიაზე? სინამდვილეში ვინ არის მტერი? ..... ამ საკითხს რეჟისორი ღიად სტოვებს და მაყურებელს აძლევს დაფიქრების, დასკვნების გაკეთების საშუალებას.
P.S. სპექტაკლის პრემიერამდე ერთი საათით ადრე, თეატროლოგ ლაშა ჩხარტიშვილის წიგნის „პირველი თეჯირი“ პრეზენტაცია გაიმართა, რომელიც გიორგი მიქელაძის სახელობის თოჯინების თეატრის ისტორიას მიეძღვნა. იდეის ავტორი ამ თეატრის რეჟისორი ნიკოლოზ საბაშვილი გახლავთ. წიგნზე მუშაობდნენ: ნუცა კობაიძე, ნერონ აბულაძე, ირინა აბჟანდაძე. წიგნში კარგად არის გადმოცემული თოჯინების თეატრის ისტორია დღევანდელობამდე. წიგნი განკუთვნილია, როგორც სპეციალისტების, ასევე ფართო საზოგადოებისთვის.