შაშვი
სტატია მომზადდა შემოქმედებითი კავშირის
„საქართველოს თეატრალური საზოგადოება“ პროექტის
„თანამედროვე ქართული სათეატრო კრიტიკა“ ფარგლებში
.
დაფინანსებულია საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მიერ.
გიორგი ყაჯრიშვილი
შაშვი
„მაყვალს ვხედავ, მაყვლის ბუჩქებს, შავ, ბრიალა მაყვალს,
მის დამძიმებულ კენწეროებს, ნიავი რომ არხევს და აგერ,
თითქოს შაშვმაც გაიჭახჭახა,“ - თამთა მელაშვილი
საზოგადოების და პიროვნების ურთიერთობა, ადამიანის თავისუფალი არჩევანი, დოგმებიდან გათავისუფლება, თუნდაც გარემომცველი სამყაროსა და იქ დასახლებულ პირთა საპირისპიროდ ხშირად გამხდარა პროზაული თუ დრამატურგიული თხზულების საფუძველი: „ირინეს ბედნიერება“ და „უბედურება“ კლასიკოსის დ. კლდიაშვილის ეს უბერებელი პიესები ან თუნდაც ჟ. ბ. მოლიერის „მიზანთროპი“, ჰ. იბსენის „ხალხის მტერი“ და „თოჯინების სახლი“, გ. ფლობერის „მადამ ბოვარი“ და მრავალი სხვა, ნათელი მაგალითია იმისა, რომ ეს პრობლემა ოდითგანვე აწუხებდა მწერლებს. თამთა მელაშვილის რომანი „შაშვი შაშვი მაყვალი“, რომელიც ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ გამოსცა, სულ მალე იქცა რეჟისორ ნიკა ჩიკვაიძის ინტერესის სფეროდ. სწორედ ნიკა ჩიკვაიძე იყო ის ახალგაზრდა რეჟისორთაგან ერთ-ერთი, რომელმაც თავისუფალი თეატრის სპექტაკლში „ირინეს ბედნიერება“ მთელი სიმძაფრით დააყენა ეს პრობლემა. ამდენად მისი ინტერესი დასახელებული რომანის მიმართ სავსებით გასაგებია. ეთერი, სამეგრელოს ერთ-ერთი პატარა ქალაქის მკვიდრი, რომელიც მთელი თავისი უღიმღამო ცხოვრების რაღაც ეტაპზე (რასაც სრულიად შემთხვევითი მოვლენა შეუწყობს ხელს) უპირისპირდება ყველას, ვისთანაც კი როდისმე ურთიერთობა აკავშირებდა.
პროზაული ნაწარმოების ინსცენირება საკმაოდ რთულია, არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ამა თუ იმ ავტორს არ ეხერხება ტექსტთან მუშაობა, არამედ იმიტომ, რომ ჟანრობრივად სულ სხვა ფორმაში შექმნილი თხზულების გასცენიურება დიდ შრომასა და დრამის თეორიის ცოდნას მოითხოვს.
ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის სახელმწიფო პროფესიული თეატრი სეზონის გახსნისას ჯერ საკუთარი, შემდგომ კი ახალციხელი მაყურებლის (მესხეთის ქართული დრამატურგიის ფესტივალის ფარგლებში) წინაშე წარსდგა სპექტაკლით „შაშვი შაშვი მაყვალი“ - ინსცენირების ავტორი და რეჟისორი ნიკა ჩიკვაიძე.
ანანო დოლიძის მიერ შექმნილი რკინის კონსტრუქცია - ეთერის პარფიუმერიის მაღაზია ის ასპარეზია, სადაც მთავარი გმირი - მარინა დარასელია ცხოვრობს და იღწვის. მაყვლის მურაბის ქილებით გადავსებულ თაროებზე სცენოგრაფი სიმბოლურად აერთიანებს ერთნაირ ნაცრისფერ ყუთებად, გასაყიდ საქონლად, რომელთაც ყველანაირი მნიშვნელობა დაუკარგავთ ეთერისთვის, ისინი მხოლოდ საქონელია, დროდადრო თაროდან თაროზე რომ გადააქვს.
ცოცხალი იუმორით, თვითირონიით გაჯერებული თამთა მელაშვილის ძალიან საჭირბოროტო ტექსტი მსახიობს მიჰყავს „სულმოუთქმელად“, თითქმის ერთი ამოსუნთქვით და სხაპასხუპით, რომლის უკან იკითხება ის განცდა და ემოცია, რომელიც პერსონაჟს დაუფლებია. დარასელია ხან მაღლა, რკინის კიბეზე ადის, რათა იქიდან ხმამაღლა, ყველას გააგონოს თავისი გულისტკივილი, ხან ენგურის ნაპირზე გაიჭრება მაყვლის საკრეფად, რაც თავისუფლებისკენ ლტოლვის გამოხატულებაა. ბუნებაში მარტო დარჩენილი მხოლოდ აქ გრძნობს თავს საუკეთესოდ. მისი ეთერი იცვლება ყოველი ახალი ფრაზის წარმოთქმის შემდეგ და ეს ცვლილება გარდაუვალია. სწრაფვა გათავისუფლებისკენ, საკუთარი თავის აღმოჩენისკენ იმდენად ძლიერია მასში, რომ ამ დროს სასურველ მამაკაცსაც (პირველსა და უკანასკნელს) უარით ისტუმრებს. მასთან წუთიერი, შემთხვევითი ურთიერთობა საკმარისი აღმოჩნდა იმ ბიძგისათვის, რამაც შემდგომში მისი ბედი გადაწყვიტა. დისტრიბუტორი (ზურაბ ლაშხია) მისთვის მხოლოდ კაცია, რომლის სახელიც კი არ იცის. მის მკლავებში აღმოჩენამ გზა გაუხსნა კომპლექსებისგან გათავისუფლებისკენ, პიროვნული თავისუფლებისკენ და ისეთი მომავლის შენებისკენ, რომელსაც მხოლოდ თვითონ შექმნის, სხვათა ჩაურევლად და იმ საზოგადოების საპირწონედ, ვინც ნახევარი ცხოვრება გარს ეხვია და მის ყოველდღიურობაში ერეოდა. ფერადი „ნიფხვის“ საყიდლად წასვლაც ის პროტესტია, რის უფლებასაც ადრე არასდროს საკუთარ თავს. შავებში გამოწყობილ წითელი ხილაბანდიან გამყიდველთან (თეა ცინცაძე) შეხვედრა ხარისა და ტორეადორის ბრძოლას ჰგავს, სადაც ეთერო-მარინა დარასელია ბედისწერაზე იმარჯვებს.
სპექტაკლის ფინალში ეთერი-მარინა დარასელია თავისუფალი ქალია, ამ ასაკში შვილის გაჩენაც კი აღარ ზღუდავს მის პიროვნულ თავისუფლებას.
რეჟისორის ძალიან სწორად აირჩია მთავარი როლის შემსრულებელი მსახიობი მარინა დარასელია, რომლის ბოლო დროის წარმატებები ზუგდიდის თეატრის სცენაზე ერთი მხრივ კანონზომიერია, მეორე მხრივ, კი ცოტა მოულოდნელიც. გასულ სეზონებში თითქოსდა „მივიწყებული“ მსახიობი, ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელის თეატრში მოსვლის შემდეგ ახალ შემოქმედებით მოღვაწეობას იწყებს. მისი ბოლო როლები ა. ჩიღვინაძის „უხერხემლო“ (რეჟისორი დ. თურქიაშვილი), რეჟისორი ლაშა შეროზიას მიერ დადგმული ჰანოჰ ლევინის ნოველების მიხედვით „დიგი-დიგი ბუმ-ბუმ პუცი-პუცი”, და დღევანდელ სპექტაკლში ეთერი არა მხოლოდ მსახიობის გამორჩეული როლებია, არამედ ზუგდიდი თეატრის თითქმის მთელი ახალი რეპერტუარი.
რაკი სამხატვრო ხელმძღვანელი ლაშა შეროზია ვახსენე, განსაკუთრებით აღნიშვნის ღირსია თუ როგორ შეიცვალა მთელი დასი მისი თეატრში მოსვლის შემდეგ. ბოლო სამმა პრემიერამ გვიჩვენა, რომ სამხატვრო ხელმძღვანელსაც და მოწვეულ რეჟისორებსაც დავით თურქიაშვილს და ნიკა ჩიკვაიძეს ხელეწიფებათ მსახიობებთან მუშაობა, სწორედ იმ „ჯანსაღ ნიადაგზე“, რომელიც დღეს თეატრში სუფევს. მსახიობთა დიქციაში გაქრა კუთხური ინტონაციები. მსახიობები საუბრობენ გამართული ქართული ენით და სასცენო მეტყველების უმაღლესი კულტურით.