..მთავარი ფილოსოფიაა...

მოლიერის „ტარტიუფი“ მარჯანიშვილის თეატრის „ახალ სცენაზე“

 

                                                                ეს წერილი 2013 წლის ოქტომბერში დაიწერა, მაგრამ მიზეზთა გამო მისი გამოქვეყნება ვერ მოვახერხე. დღეს ჩვენს მკითხველს  მას თითქმის უცვლელად ვთავაზობ.

                                                                                                                                                          

                ირინა ღოღობერიძე

           

 

 

მარჯანიშვილის თეატრმა, შესაძლოა რუსთაველის თეატრალური სარდაფის ნოსტალგიით, ახალი თეატრალური სივრცე გახსნა, რომელსაც ლოგიკურად და მარტივად   „ახალი სცენა“  უწოდა და პრემიერაზე მსოფლიო თეატრის შედევრი ჟან–ბატისტ მოლიერის „ტარტიუფი, ანუ ფარისეველი“ წარმოადგინა (რეჟ. ლევან წულაძე).  უკეთეს ავტორს მარჯანიშვილელები, დამეთანხმებით, ვერც შეარჩევდნენ თუნდაც იმიტომ, რომ „ტარტიუფი“ უკვე სამას ორმოცდა ათი წელია, რაც მსოფლიოს სცენებზე  ცოცხლობს და „დონ ჟუანთან” ერთად ეს არის პიესა, რომელიც შექსპირის შემდეგ ყველაზე ხშირად იდგმება ინგლისში და სხვა ინგლისურენოვან ქვეყნებში; „ტარტიუფმა“ მოიარა აღმოსავლური თეატრის სცენა კაბუკიდან ვიდრე ირანულ მარიონეტებამდე, 1965 წელს ნიუ იორკში დადგმული „ტარტიუფი“ კი დღემდე  ბროდვეის ყველაზე ძვირადღირებულ დადგმად ითვლება; საფრანგეთში პრაქტიკულად არ დარჩენილა არც ერთი დიდი თუ პატარა თეატრი, სადაც მისი დადგმა არ განეხორციელებიათ, ხოლო „ოთხთა კარტელის“  რეჟისორების მოღვაწეობიდან მოყოლებული „ტარტიუფის“ წარმოდგენის გარეშე  არც ერთ თეატრალურ სეზონს არ ჩაუვლია. ბოლო პერიოდში დადგმული სპექტაკლებიდან ყველაზე წარუმატებელი 2012 წელს ავინიონის ფესტივალზე (რეჟ. მარიონ ბერი) და 2013 წლის მაისში პარიზის „თეატრ 13“–ში (რეჟ.ენტონი მანიე) წარმოდგენილი სპექტაკლები დასახელდა, ხოლო ყველაზე შთამბეჭდავად – არიან მნუშკინის (1996წ.) და   სტეფან ბრაუნშვეიგის (2008).

 

ჩვენი პრემიერის მეორე დღესვე გადავწყვიტე პატარა წერილის დაწერა, მაგრამ ჩემს „ქმნილებას“  გასაღები ვერა და ვერ მოვუძებნე. ალბათ იმიტომ, რომ ჩემი ფრანკოფონული ერთგულების პირობით, მაგრამ ძლიერ მარწუხებში  აღმოვჩნდი. მარჯანიშვილელთა სპექტაკლი ნამდვილად მოლიერისეული მეჩვენებოდა, რადგან ასეთივე მსუბუქი, კომედია დელ’არტეს ელემენტებითა და თავბრუდამხვევი ტემპო–რიტმით იყო, ალბათ, გაჯერებული პარიზის დასაპყრობად მიმავალი ახალგაზრდა მოლიერის ჯერ კიდევ მოხეტიალე დასის სპექტაკლები. იმასაც ვგრძნობდი, რომ  ლევან წულაძის სპექტაკლში, სადაც სიუჟეტი საკმაოდ გამარტივებული ჩანდა, მოლიერის ტექსტის სიღრმე მენატრებოდა. თუმცა, რომელი თანამედროვე მაყურებელი გაუძლებდა  ულამაზესი ალექსანდრინით გარითმული ათას ცხრაას სამოცდაორი ტაეპის სცენიდან წარმოთქმას? თუმცა ისიც მომწონდა, რომ  სპექტაკლში ლექსთან შერეული, კარგად გამართული და  დახვეწილი დიალოგი ჟღერდა მიუხედავად იმისა, რომ კონგენიალური თარგმანის შექმნა,  იშვიათი გამონაკლისის გარდა, როგორც ვიცით, პრაქტიკულად შეუძლებელია. ტექსტით მოხიბლულმა სცენური ვერსიის ავტორიც კი მოვიკითხე, მაგრამ ჩვენს თეატრში ხომ ვერასდროს გაიგებ მთარგმნელის ან ადაპტირებული  ტექსტის ავტორის ვინაობას! მოკლედ, ფრანგული რაციონალიზმით გაწონასწორებულმა   ქართულმა ემოციურობამ, ვფიქრობ, ოქროს შუალედი მომაძებნინა. დავივიწყე   მოლიერის მოლიერობა, ჩემი აკადემიური ფრანკოფონობა თუ თეატრმცოდეობითი შტუდიების ერთგულება და ლევან წულაძის  კარგ და ხარისხიან სპექტაკლზე  იმპრესიონისტული შეფერილობის წერილის დაწერა გადავწყვიტე.

 

მარჯანიშვილელთა „ახალი სცენის“ დარბაზი სარდაფში გამოყოფილ სივრცეშია განთავსებული.ფიცარნაგი,რომელსაც, თუ არ ვცდები, თორმეტრიგიანი ამფითეატრი დაჰყურებს, კონკრეტულად მონიშნული არ არის, ამდენად სცენად „ტარტიუფში“ გამოიყენება ყველაფერი, რასაც მაყურებელი რეჟისორის ნებით ცარიელ სივრცედ აღიქვავს. რამდენიმე საყრდენი ბოძი, რადგან მათი მოცილება ან შენიღბვა პრაქტიკულად შეუძლებელია, თითქოს ზღუდავს ამ საკმაოდ რთულად ასათვისებელ მოცემულობას. თუმცა ლევან წულაძემ (სცენოგრაფიაც მასვე ეკუთვნის) ბოძებს მიღმა დარჩენილი სივრცეც სრული დატვირთვით გამოიყენა. დეკორაცია სპექტაკლში მინიმალურია. ფიცარნაგის მარჯვენა მხარეს ბოძები დაფარულია სცენის სიღრმისკენ  ოდნავ ირიბად აღმართული კედლით, რომელსაც სიმსუბუქეს აქტიურად ფუნქციონირებადი დიდი ფრანგული ფანჯარა და კარი სძენს. ეს კედელი კულისებსაც ჰქმნის, რაც სპექტაკლის თავბრუდამხვევ ტემპო–რიტმში მსახიობებს ამოსუნთქვის საშუალებას აძლევს და, რაც მთავარია, მაყურებლის ფანტაზიასაც ამუშავებს. ფანჯრებსა თუ კარს მიღმა ხან ოთახი მოიაზრება, ხან შეყვარებულთა სამალავი, ხან ქუჩა თუ მშვენიერი ბაღი. რეჟისორი ასევე სრული დატვირთით იყენებს მარცხენა  ბოძებს მიღმა მდებარე სივრცეს. სწორედ იქედან შემოდის მედიდური სვლით მთელ სამყაროზე განაწყენებული მადამ პერნელი (მანანა კოზაკოვა) და მისი მსახური ფლიპოტ – გულმოდგინე ლოცვითა და ღვთისმოსაობით მოღლილ– გადაფითრებული მორჩილი (თამარ ბუხნიკაშვილი). იქვე ტრიალებს,   აპარტეს სცენებში, ვერცხლისწყალივით  მოძრავი, ყველასა და ყველაფრის მოთვალთვალე, მომრიგებელი, დამცველი და შემფასებელი დორინა. ბარბარე დვალიშვილი  იუველირული სინატიფით ქარგავს თავისი  სიცოცხლის მოყვარულ და სიყვარულს მონატრებულ, მუდმივ მოძრაობასა და სხვებზე მოფუსფუსე პერსონაჟის სახეს.

 ამ პრაქტიკულად თავისუფალ სივრცეს  ავსებს და აკონკრეტებს მხოლოდ მწირი რეკვიზიტი: ერთი–ორი სკამი, სავარძელი და მაგიდა, რომელზეც  ტრაპეზიც იმართება და  ეროტულ–სასიყვარულო სცენებიც თამაშდება. ასეთები სპექტაკლში კი მრავლადაა. რად ღირს თუნდაც ოჯახის გადასარჩენად, თუ  საკუთარი სიამოვნებისთვის ლამის რენესანსული ტრაგედიის პერსონაჟად ქცეული, მაგიდაზე გამომწვევად მიწოლილი, ულამაზესი ელმირას (თეონა ქოქრაშვილი)  შემოსრიალება. ამ ალუზიით რეჟისორმა მისეული ხედვა  შესძინა  ტარტიუფის მხილების კლასიკურ სცენას, რომელიც ისე გენიალურად აქვს მოლიერს დაწერილი, რომ სამასი წლის მანძილძე ყველაზე ავანგარდულ რეჟისორებსაც კი არ შეუცვლიათ – მუდამ და ყველგან საწყალი ორგონი მაგიდის ქვეშ ზის და საკუთარი სიბრიყვის შედეგს ცოცხლად იმკის.

 

ამ ოსტატურად ათვისებულ და მორგებულ  გარემოს კარგად ესადაგება ნინო სურგულაძის მიერ შესრულებული, ეპოქაზე სტილიზებული კოსტუმები. უნდა, აგრეთვე, აღვნიშნო, რომ ნინო სურგულაძე ძალიან საინტერესოდ და წარმატებულად თანამშრომლობს ლევან წულაძესთან.  გავიხსენოთ მისი  კოსტუმები სპექტაკლებში „დეკამერონი“, „როგორც გენებოთ“, „ჟოლო“, „საშობაო ზღაპარი“,„მარჯანიშვილი“... მის მიერ შესრულებული კოსტუმები ნათელი მაგალითია იმისა, რომ მხატვარი კარგად იცნობს და გრძნობს ეპოქას, ავტორს, პერსონაჟებს; თამამად  აკეთებს კოსტუმის სტილიზაციას, ძველში თანამედროვე დეტალების შერევას.  ამასთანავე, მისი წარმოუდგენლად ეკლექტური დიზაინიც კი ყოველთვის გააზრებულად ეკლექტურია, თუნდაც იმიტომ, რომ  ფერი,  სილუეტი თუ არაორდინარული აქსესუარი  დახვეწილი გემოვნებით არის შერჩეული, გამოყენებული და შესრულებული.  

 

ტარტიუფის კოსტუმებთან დაკავშირებით უნდა ითქვას, რომ მადამ პერნელის გამოკლებით, რომელიც თუ არ ვცდები, მხოლოდ ერთხელ მისცემს თავის თავს დილის პენიუარში გამოჩენის უფლებას,  თითქმის ყველა პერსონაჟი ქალი ბევრ სცენას ძალიან მოხდენილ და  მადის მომგვრელ საცვლებში თამაშობს. არც იფიქროთ, რომ უსახსრობის გამო! საცვლებიც ძვირადღირებული აცვიათ და თანაც გარკვეულ ეპიზოდებში, განსაკუთრებით კი ფინალისკენ, ისინი ხასიათს მისადაგებული, მშვენიერი და ნაირ–ნაირი კაბებით იმოსებიან.  შილიფად ჩაცმა სპექტაკლში რა თქმა უნდა რეჟისორის ჩანაფიქრით და  მიზანსცენის  კონტექსტით არის გამართლებული (ღამე, დროის უკმარისობა, სასიყვარულო თამაშები, ბანაობა...). ამასთანავე ეს ჰაეროვანი ჩაცმულობა ნამდვილად უხდება მსახიობების დელარტესეულ პლასტიკას, უსიტყვო ინტერმედიებს, რომელიც სპექტაკლში ასე უხვად და ორგანულად არის  მიმობნეული, და იმ წმინდა ფრანგულ თავისუფალ სულისკვეთებას, რომლითაც ეს სპექტაკლი გამოირჩევა.  ისიც მინდა გავიხსენო, რომ მოლიერის დროს კაზმულსიტყვიერების მოტრფიალე, ულამაზესი ნინონ დე ლანკლო ცნობილ პოეტებსა და პარიზის მაღალ საზოგადოებას თავის სახელგანთქმულ  სალონში, ლოგინზე წამოწოლილი,  ნეგლიჟეში ეგებებოდა. სწორედ იქ და იმ სალონში, ხუთიდან ცხრა საათამდე მიღების დროს, ახალგაზრდა მოლიერმა დიასახლისს  თავისი „ტარტიუფის“ პირველი გვერდები წაუკითხა.  

 

ლევან წულაძის სპექტაკლი იწყება ძალიან დინამიური, ცეკვასავით აწყობილი სცენით, რომელსაც ფრანგულ კლასიცისტურ  თუ თანამედროვე, ბულვარულ კომედიაში „მეფის ბალეტს“ ან „ბაგარ“ ანუ არეულობა–აურზაურის სცენას  უწოდებდნენ. მოლიერის დროს ეს უფრო „მეფის ბალეტი“ გახლდათ. მეფის იმიტომ, რომ წარმოდგენები ძირითადად მეფის სასახლეში იმართებოდა, ხოლო ბალეტი სწორედ ის ცეკვა, პანტომიმური ინტერმედია ან ხმაურიანი, უსიტყვო სკეტჩი გახლდათ, რომელსაც მსახიობები  მოქმედებებს შორის ან ჩამწვარი სანთლების თუ დეკორაციის პანოს შეცვლის დროს ირონიულ–კომიკური შეფერილობით    გაითამაშებდნენ ხოლმე. ლევან წულაძე ამ ხერხს ირონიულად მიმოფანტავს სპექტაკლის ქარგაში.  მაგალითისთვის მოვიყვან  დამშეული დამისის სახლში დაბრუნების, მარიანას მამასთან  ჩხუბის სცენებს. ექსპოზიციის პირველი  სცენაც სწორედ ამ პრინციპით არის აგებული: თითქმის ყველა პერსონაჟი სცენაზე ერთდროულად შემოიჭრება, რამდენიმე აბაზანას შემოათრევს, წყლით აავსებს და მხიარული აურზაურით ბანაობას და სასიყვარულო თამაშებით გართობას იწყებს. სწორედ ეს სცენა  განსაზღვრავს  მთელი სპექტაკლის მუხტსა და ტემპო–რიტმს. რეჟისორის მიერ  ზუსტად დაჭერილი სპექტაკლის დინამიკა   მსახიობებსაც ეხმარება იმაში, რომ წარმატებით დაძლიონ  მრავალსიტყვიანი ფრანგული კომედიის ყველაზე დიდი სირთულე – რეპლიკათა სისხარტე და მათი სწორი აქცენტირება. უნდა ითქვას, რომ „ტარტიუფში“ მონაწილე მსახიობთა მთელმა ანსამბლმა ეს სირთულეები იოლად და ოსტატურად გადალახა. ყველა რეპლიკა ცოცხალი, გამართული და ჟესტის, მოძრაობისა  თუ შეფასების თანადროული და ადეკვატურია. ამას,  სხვათა შორის, ტექსტის ლოგიკური და სიუჟეტისთვის უვნებელი შეკვეცაც  უწყობს ხელს. ალბათ სწორედ ასეთი  „ფრანგულიზმებით“ მოიხიბლენ  თბილისის საერთაშორისო ფესტივალზე საფრანგეთიდან ჩამოსული სტუმრები, რომლებმაც სხვა ღირსებებთან ერთად,  განსაკუთრებით აღნიშნეს სპექტაკლის  მოლიერისეული ხასიათი.

 

ძალიან ბევრი დაიწერა და ითქვა იმის შესახებ, რომ სპექტაკლი კომედია დელარტეს ესთეტიკით არის განხორციელებული.  ამასთან დაკავშირებით  მსურს გავიხსენო, რომ კომედია დელარტე და მოლიერის თეატრი თითქმის თანადროული მოვლენა გახლდათ, მაგრამ  მოლიერი იტალიურ დელარტეს, განსაკუთრებით თავის გვიანდელ პიესებში,  ფრანგული კლასიცისტური კომედიის  უკვე  განვითარებულ ჟანრსა და ფრანგი მსახიობების ბუნებას არგებდა. ამბობენ კიდეც მკვლევარები, რომ ფრანგული კომედია არის იტალიური დელარტეს, ფრანგული ინტელექტუალიზმისა და ნატიფი გემოვნების  ხარისხიანი სინთეზი. ეს ნამდვილად ჭეშმარიტებას შეესაბამება, რადგან მოლიერის ტექსტის გენიალობის გარეშე კლასიცისტური კანონებით შექმნილ კომედიაში ყველაფერი მხოლოდ მოცემულობად დარჩებოდა: ტარტიუფი  ფარისევლად  და მხოლოდ ფარისევლად მოგვევლინებოდა,  ფლიპოტ და მადამ პერნელი, გაწბილების მიუხედავად, მაინც ბრმად მორწმუნე კერპთაყვანისცემელნი იქნებოდნენ და ა.შ. ყველა პერსონაჟს მოლიერთან თავისი დანიშნულება და ხასიათი აქვს, მაგრამ  როგორც ძველბერძნების, მოლიერის დრამატული ტექსტის გენიალობაც სწორედ მის უნივერსალობასა და დროის მიღმა არსებობაში მდგომარეობს. ამიტომაც ასეთი ტექსტის  ადაპტატორს, ხელახლა შემქმნელს ან ჩვენს შემთხვევაში სასცენო ვერსიის ავტორს საშუალება ეძლევა სხვა ეპოქით, სხვა სულისკვეთებით შემოსოს უკვე არქეტიპად ქცეული პერსონაჟები.   

 

ლევან წულაძე თავის  სპექტაკლში დელარტეს ხერხებს  მსახიობთა პლასტიკაში  და ერთად ერთი პერსონაჟის  სწორხაზოვნად გახსნაში  იყენებს მხოლოდ.  სხვა  პერსონაჟებს რეჟისორი საკმაოდ თავისუფლად ექცევა და გარკვეულწილად ბიოგრაფიასაც უქმნის. ასეთია მადამ პერნელი, რომელიც  განათლების უკმარისობით არის ტარტიუფით მონუსხული. თუმცა, როგორც ირკვევა  ამ ქალს რეჟისორის ნებით წარსულიც აქვს, მომავალზეც ფიქრობს და მოდურ შლაპასაც მოხდენილად ატარებს. მანანა კოზაკოვა ზუსტი შტრიხებით ქმნის თავის გროტესკულ პერსონაჟს.  დორინა დასაწყისში ორიოდ სიტყვით უკვე დავახასიათე, მაგრამ ამჯერად ბარბარა დვალიშვილი და მანანა კოზაკოვა  ერთ კონტექსტში იმიტომ მოვაქციე ,რომ ამ ორ მსახიობს,  როგორც ფრანგები  ამბობენ, სცენაზე „შესამჩნევად ყოფნის“  განსაკუთრებული ნიჭი აქვთ. ასეთ მსახიობს, სადაც არ უნდა იდგეს და რასაც არ უნდა თამაშობდეს მაინც ხედავ!

მადამ პერნელის კვალდაკვალ მოძრაობს და სპექტაკლის დასაწყისში მის აჩრდილადაც კი  იკითხება ღვთისმოშიში მორჩილი ფლიპოტ, რომელიც, როგორც ირკვევა, ტარტიუფზე არანაკლები მატყუარა და ფარისეველია. მონაზვნის სამოსის გახდისთანავე ახალგაზრდა და თურმე საკმაოდ  მიმზიდველი ქალი სიყვარულის მორევში ჩაძირვასაც არ ერიდება; განსაკუთრებით მინდა გამოვყო ანა ვასაძე. მარიანა მისი სადებიუტო როლია და უნდა ითქვას, რომ ახალგაზრდა მსახიობმა სხარტი, თამამი, გონებამახვილი და სიყვარულისთვის მებრძოლი პერსონაჟი ძალიან დამაჯერებლად გაასახიერა. სპექტაკლის ერთ–ერთი ყველაზე ღრმა და საინტერესო ეპიზოდია დამისის (გიორგი კიკნაძე) სახლიდან გაგდების სცენა, რომელიც სწორედ  მოლიერის კომედიებისათვის დამახასიათებელი „მელანქოლიური კომიზმის“ სტილისტიკით არის გადაწყვეტილი. კრიტიკა ხშირად იმეორებს, რომ ამ ესთეტიკით პერსონაჟის შექმნა წონასწორობის დაცვის თვალსაზრისით ძალიან რთულია, რადგან მელანქოლია, თურმე, კომიზმს აუფერულებს. ვერაფრით დავეთანხმები! ჩვენს სპექტაკლში  დამისის გაგდების სცენა სასაცილოც არის და სევდიანიც,  მსახიობმა მამის მიერ უმიზეზოდ და სასტიკად დასჯილი შვილის სახე  ბუნებრივად, მსუბუქად და განცდათა  მდიდარი და ამასთანავე გაწონასწორებული პალიტრით შექმნა. და საერთოდ „ტარტიუფის“ ზოგადად ყველა  მსახიობის სასახელოდ  უნდა ითქვას, რომ მათ ყველა სირთულეს  შესანიშნავად გაართვეს  თავი, ერთმანეთსაც მშვენიერი პარტნიორობა გაუწიეს  და ლევან წულაძის რეჟისორული ილეთების კასკადი  მსუბუქად,  გემოვნებით და  ხარისხიანად შეასრულეს..

 

და ტარტიუფი?“  გაუთავებლად ეკითხება ელმირას ორგონი(ნიკა კუჭავა), რადგან მას ტარტიუფის გარდა არავინ და არაფერი არ აინტერესებს. „და ტარტიუფი?“ , გაიკვირვებს, ალბათ, მკითხველი. აქამდე ხომ ტარტიუფი არც მიხსენებია. ტარტიუფი, ვფიქრობ, ყველამ თავისი უნდა დაინახოს და აღმოაჩინოს.

არიან მნუშკინმა, მაგალითად, ტარტიუფის პერსონაჟები ცალსახად ისლამურ ტანსაცმელში გამოაწყო და სპექტაკლის გამჭოლ, ყველასა და ყველაფრის მამხილებელ თემად ინტეგრიზმი აქცია. „ტარტიუფი ეშმაკისეულია“ იხსენებს არიან მნუშკინი მოლიერის სიტყვებს  და მართლაც საშიშ  პერსონაჟს ძერწავს.  სტეფან ბრაუნშვეიგი ტარტიუფს მინიმალისტურ დეკორში მოაქცევს და გვიჩვენებს ცხოვრებით გაწბილებულ ადამიანს, რომელიც  მასზე უფრო გაწბილებულთა  დამორჩილებას ეშურვება. ბრაუნშვეიგმა  მოლიერის კომიზმის მელანქოლიური ბუნება გამოიყენა და ცხოვრებით  გაწბილებული ორგონის ბედი უკეთესი მომავლის იმედით ცხოვრებაზე ხელჩაქნეულ, მაგრამ ფარისეველ, უფრო ჭკვიან და მოხერხებულ ტარტიუფს  გადააბარა.

 

ლევან წულაძემ თავის ტარტიუფში (ზვიადს ხირტლაძე) მხოლოდ ფარისეველი დაინახა და  ალბათ განგებ სწორხაზოვნად და უნუანსოდ წარმოგვიდგინა. მისი ტარტიუფი არც საშიშია, როგორც მნუშკინთან და არც მელანქოლიურად გულგრილი, როგორც ბრაუნშვეიგთან. ლევან წულაძის ტარტუფი უბრალოდ არის, არსებობს და იმთავითვე იცის, რომ გაიმარჯვებს, მისი ტარტუფი ფარისევლობის სიმბოლოა და ყველა მისი მეტამორფოზა, იქნება ეს სექსუალური აღტკინება, შიში მხილების ეპიზოდში თუ  მიამიტური საქციელი, რეჟისორის ჩანაფიქრით ყალბი და მოჩვენებითია,   ფარისევლობა აქ ცალსახა მოცემულობაა, რომელსაც  მსახიობი ზვიად სხირტლაძე, ალბათ ისევ რეჟისორის დავალებით, მხოლოდ გროტესკული ცინიზმით  ასახიერებს.

 

სხვათა შორის ბევრი დაიწერა იმის შესახებაც, რომ ლევან წულაძემ ტარტიუფის ფინალი შეცვალა.  არადა, მას არაფერი შეუცვლია! რეჟისორმა, ალბათ, გაიხსენა პიესის შექმნის ისტორია და მოლიერის განუხორციელებული ჩანაფიქრი გააცოცხლა. ცნობილია, რომ პირველ ვარიანტში პიესა ტარტიუფის გამარჯვებით უნდა დასრულებულიყო. 1664 წელს, ვერსალში, ისევ და ისევ ნინონ დე ლანკლოს შუამდგომლობით,  ლუი XIV-ის კარზე მოლიერმა, რომელიც ორგონს თამაშობდა, წინასაპრემიერო ჩვენების მსგავსი რამ მოაწყო, მეფის ძმას და  მაღალ საზოგადოებას პიესის  სამი მოქმედება აჩვენა და პიესის ფინალიც მოუყვა. სპექტაკლი მოუწონეს, მაგრამ პარიზის ეპისკოპოსის დაჟინებული თხოვნით საჯარო პრემიერა მოიხსნა იმ მიზეზით, „რომ ავტორმა ერთობ გავლენიან ბასტიონის – რწმენისა და ღვთისმოსაობის  წინააღმდეგ გაილაშქრა“. მოლიერმა ფინალი შეცვალა, შეამსუბუქა მონოლოგების სიმძაფრე, გააძლიერა  კომიკური მხარე, მეტი დატვირთვა შესძინა სხვა პერსონაჟებს (დორინა, მარიანა, ვალერი, დამისი) და თხოვნის წერილებით მიმართა მეფესა და არქიეპისკოპოსს. თუმცა არაფერმა გაჭრა, „ტარტიუფი“ 1669 წლამდე აკრძალული იყო. მას აქეთ, ვიდრე მეოცე საუკუნემდე პიესის ფინალი პრაქტიკულად აღარავის შეუცვლია.

 

ლევან წულაძემ თავისი ფინალი  სხვა ესთეტურ და აზრობრივ სიბრტყეში გადაიტანა, შეცვალა მსახიობთა მოძრაობის მანერა, გრძნობათა ბუნება, ყველაფერი ოდნავ შეანელა, დაასევდიანა. არც იყო გასაკვირი. ორგონს და მის სახლობას ქონების, ვითომ თუ მართლა, დაკარგვის შემდეგ ცხოვრების წესი უნდა შეეცვალა. თუმცა ელეგანტურ ფრაკში გამოწყობილი ტარტიუფი ყველას ბაღში ეპატიჟება და მარიანას საქმროს მიერ ინგლისიდან ახლად ჩამოტანილი თამაშით გართობას შესთავაზებს. ლურჯად განათებული სცენის სიღრმეში ახალგაზრდები მაგიდის ჩოგბურთის თამაშს ეუფლებიან, მოხდენილად მოძრაობენ, საუბრობენ. მცირე ყოყმანის მერე მათ ელმირა და დორინაც ერთდებიან. ავანსცენაზე კი ორგონი სულს ღაფავს და ძლივს გასაგონად ლუღლუღებს „მთავარი მაინც ფილოსოფიაა... და ეს იცით ეს როგორ ხდება...“. 

დიახ, ბატონებო, მთავარი მაინც ფილოსოფიაა, რადგან ფარისევლობა ცოცხლობს და ჩვენს ირგვლივ ტრიალებს. და ეს იცით, როგორ ხდება? ზუსტად ისე, როგორც ეხლახან, პრემიერიდან  სულ რაღაც ათი დღის მერე, ანუ ჩვიდმეტ ივნისს მოხდა, როცა ქუჩაში გამოსული ხალხი და ღვთისმოსავი ფარისევლები ერთმანეთის პირისპირ იდგნენ. ტარტიუფები ჩვენთან, ყველგან და ყოველთვის არიან და ხშირად იმარჯვებენ კიდეც. მთავარი ხომ ფილოსოფიაა!

და რომ უკეთესად გგავიგოთ ეს როგორ ხდება, იქნებ გავინათლოთ გონება, ვეზიაროთ სიკეთეს, ვიკითხოთ მოლიერი, შექსპირი…   და ვნახოთ კარგი სპექტაკლები, მაგალითად ტარტიუფი მარჯანიშვილელთა „ახალ სცენაზე“.