მაშინ, როცა ქართული თეატრების უმრავლესობა, ხოლო ზოგიერთი თეატრის მხოლოდ დასის წევრები გაიფიცნენ და პროტესტმა დარბაზებიდან ქუჩებში გადაინაცვლა, გამაყრუებელი ხმაურის, მარშების და აქციების პარალელურად, თბილისის ქუჩებში საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სახალხო თეატრის „სტუდია მოდინახეს“ აფიშა გამოჩნდა, რომელიც პრემიერას იუწყებოდა. თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის მაგისტრანტმა რეჟისორმა (ავთანდილ ვარსიმაშვილის ჯგუფი) გიორგი ჭანტურიამ მიხო მოსულიშვილის პიესა „უკანასკნელი თოლია“ დადგა. სპექტაკლი ჟიული შარტავაზე.
არსებობს წიგნები, რომლებიც არ გბეზრდება, რამდენჯერმე უბრუნდები და ასაკის ცვლასთან ერთად, სხვანაირად აღიქვამ, სიახლეებს აღმოაჩენ. ძალიან რთულია, შექმნა პროფესიული ლიტერატურა, რომელსაც ექნება, როგორც სამეცნიერო, ასევე მხატვრული ღირებულება. მხატვრული ლიტერატურის თუ პროფესიული ნამუშევრების შემქმნელ ავტორთა შორის, მყავს ფავორიტები, რომელთა გადაკითხვა თუ მათზე მუშაობა, არასდროს მბეზრდება.
ყველასათვის ცნობილმა რეჟისორმა, ზურაბ გეწაძემ, 22 ნოემბერს რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტალურ სცენაზე, (ტექსტი - ბასა ჯანიკაშვილი) „მშვიდობით თემურ“ პრემიერა წარმოდგვიდგინა. აღნიშნული პიესა გროტესკითა და შავი უიმორითაა გაჯერებული თუმცა, მასში განვითარებული იუმორით გადმოცემული პარადოქსულობა, აბსურდის თეატრის ელემენტებსაც შეიცავს - რეჟისორის წინამორბედი სპექტაკლებიც ხომ ამავე ჟანრის სპექტაკლებია („მელოტი მომღერალი ქალი“, „მარტორქები“).
პერსონაჟს ყოველდღიური, საოფისე ჩაცმულობა აქვს, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, დეკორაციაც საკმაოდ მინიმალისტურია და მთავარ რეკვიზიტად რჩება დიდი ხავერდისფერი ე.წ. ფარდა, რომელშიც პირველ მოქმედებაში მთავარი გმირი დროდადრო თავადაც გაეხვევა ხოლმე, რომ თვალნათლივ გვანახოს სცენები, რომლებიც მის ცხოვრებაში გათამაშდა.
კომედიის ფესტივალის ფარგლებში რუსთავის თეატრმა წარმოადგინა სპექტაკლი - კარგად ბრძანდებოდეთ ქალბატონო. სპექტაკლში მონაწილეობას იღებენ რუსთავის თეატრის მსახიობები (ირაკლი ჯიშკარიანი, ანდრია ვაჭრიძე) და თეატრალური უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტის სტუდენტები (ვატო სანიკიძე, სოფი ხიზანიშვილი, კესო დვალიშვილი, მაშიკო თვალაბეიშვილი, ნინი ურუმაშვილი, მარიამ მღებრიშვილი, ნინა შონია) სპექტაკლის რეჟისორია სოსო ნემსაძე, რომელიც თავის მხრივ, ასევე პედაგოგია სტუდენტების.
რამაზ იოსელიანის ჰელვერს ასაკი არ აქვს, იგი მეოცნებე, სულელური აზრების, საცოადავი თუმცა გულწრფელი, სუფთა პერსონაჟის სახეს ქმნის. იოსელიანის მიერ, გათამაშებული დეტალი, ყველა ქცევა, ყველა სასცენო მოძრაობა მაყურებლის განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს. იგი ახერხებს, პერსონაჟის ყველა შრე გააერთიანოს და თანმიმდევრულად გამოხატოს, რითაც დამაჯერბლობას იძენს.
გორის გიორგი ერისთავის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრი ხშირად გვანებივრებს საინტერესო, ღრმა, მრავალფეროვანი და ემოციური სპექტაკლებით. ამ მხრივ აღსანიშნავია როგორც საშუალო თაობის, ისე დამწყებ რეჟისორთა წარმოდგენები, კერძოდ, დავით ჩხარტიშვილის ტრილოგია ფროლიან ზელერის „ვაჟიშვილი“, „მამა“, „დედა“, ნანუკა ხუსკივაძის „გაუგებრობა“, გიორგი თენაძის „ოთარაანთ ქვრივი“ და სხვა.
უილიამ შექსპირის „ჰამლეტი“ კლასიკური ტრაგედიის ერთ -ერთი უმნიშვნელოვანესი ნიმუშია, რომელმაც საუკუნეებს გაუძლო და დღემდე აქტუალობა არ დაუკარგავს (ამაზე დიდი ხანია აღარავინ დაობს და თავისთავად ცხადია). პიესის ღრმა ფილოსოფიური და ემოციური შრეები საშულებას აძლევს თითოეულ თაობას ტექსტში საკუთარი თავი, ცხოვრება და სამყარო დაინახოს.
უილიამ შექსპირის „ჰამლეტი“ მსოფლიოში ალბათ იმდენჯერ დაიდგა და იმდენმა დადგა, რამდენი ათწლეულიც გავიდა მისი შექმნიდან და რამდენი თეატრიც ყოფილა და არსებობს. დანიის უფლისწულის ამბავი საქართველოშიც უყვართ (1858 წლის პირველი თარგმანიდან) და საკმაოდ ხშირადაც წარმოადგენენ ხოლმე. განსაკუთრებით, ბოლო წლებში. მათგან, ზოგმა „იცის“, რაზე და რატომ დგამს ამ, „ჟამთა სიავის ამსახველ ტრაგედიას“, ზოგი უბრალოდ, დგამს.
დამოუკიდებელი თეატრის „ჰამლეტი“ ახალგაზრდული სულისკვეთებით დადგმული სპექტაკლია. „თუ გინდა, ახალგაზრდად დარჩე, ახალგაზრდული თვალით შეხედე სამყაროს...“ - გაისმის კიდეც ასეთი ფრაზა სპექტაკლის პროლოგში. „ჰამლეტი“ კერძო და ამავდროულად თავისუფალ „ჰარაკში“ მისმა მხატვრულმა ხელმძღვანელმა სანდრო კალანდაძემ დადგა. რეჟისორმა გარშემო შემოიკრიბა სხვადასხვა თაობის არტისტები, რომელთაც ბევრი რამ აერთიანებთ და შექმნეს სამ ნაწილიანი წარმოდგენა, რომელიც ეხმიანება არა მხოლოდ დღევანდელობას, არამედ ერთგვარი გაფრთხილებაცაა მომავლისთვის. რა შედეგზე გადის ბრძოლა ძალაუფლებისთვის?! ფინალში ვხედავთ გვამებით მოფენილ სიცარიელეს, სიბნელეს, სიჩუმეს.
გაფრთხილება: თუ სპექტაკლი არ გინახავთ, მაშინ ჯერ ნახეთ და წინამდებარე ტექსტი მერე წაიკითხეთ, რადგან წერილში გამოყენებული ტერმინოლოგია და ფრაზები მომდინარეობს წარმოდგენიდან. თუ მაინც შენსას არ იშლი და ცნობისმოყვარეობა გკლავს, მაშინ მომზადებული მაინც უცქირე (და აუცილებლად ბოლომდე) ახალი თეატრის დადგმას „სირანო უნდა მოკვდეს“
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრი, უკვე რა ხანია, პოპულარობას ქართველ მაყურებელში არ კარგავს, პირიქით, ყოვლედღიურად იხვეჭს სახელს, დღითიდღე ამრავალფეროვნებს რეპეტუარს. თეატრმა ჟოლდაკის ფანტასმაგორიით გახსნილ სეზონს მეორე პრემიერა შეაშველა - „სირანო არ უნდა მოკვდეს“. თარგმანი ირინა ბაგაურს ეკუთვნის, პიესის ავტორი კი, ლეონარდო მანძანი და როკო პლაჩიდი არიან, სპექატკლის მხატვარი ჯუზეპე სტეალტოა, კოსტუიმებზე კი, გრაციელა პეპემ და დავით გევქოვმა იმუშავეს, მუსიკის ავტორები, ალესანდრო ლევრერო, ფრანკო ვიზიოლი და ერეკლე გეწაძე არიან, ეს უკანაკნელი კი დიჯეის როლში გვევლინება სცენაზე.
ზუგდიდის თეატრში დავით კლდიაშვილის სახელგანთქმული მოთხრობა გიორგი კაშიამ ალექსანდრე ქოქრაშვილის ინსცენირების მიხედვით განახორციელა, თუმცა, კვლავ რეპეტიციებზე მიგნებული ტექსტისა და მოვლენების იმპროვიზირებით. სპექტაკლი ჩვენი საუკუნის ატრიბუტიკით, - მანქანით, მობილური ტელეფონებითა და ნარკოტიკების მომხმარებელ-მოხმარებით შეივსო, ხოლო ორი დროის ტანდემი „ნეიტრალური“ პოზიციით განზავდა, რაც აისახა კოსტუმებით, თანამედროვე ტექსტებში დროდადრო გაჟღერებული იმერული კილოკავით.
გიორგი კაშიას და ზუგდიდის თეატრის „სამანიშვილის დედინაცვალი“ სულის შემძვრელი სპექტაკლია, თუკი მას არა მხოლოდ შევხედავთ, არამედ განვჭვრეტთ. მასშია არა ნათქვამი, არამედ რეალიზებული დეკონსტრუქცია იმ დესტრუქციული პარადიგმისა, დესტრუქციული დროისა, რომელსაც ქვია პრეზენსი - ამ შემთხვევაში ქართული, და არა აწმყო. რადგან დიდი სხვაობაა აწყმოსა და პრეზენსს შორის, და მისი არსი უნდა გმოვთქვათ: აწმყო არის ის, რაც ეხლაა და რაც ჩაივლის, და შეიცვლება სხვა აწმყოთი, როგორც მდინარეში იცვლება წყალი;
გიგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის დრამატული თეატრის სცენაზე ავსტრიელი დრამატურგის პეტერ ტურინის პიესა „ერთად ალცჰაიმერით ცხოვრება მშვენიერია“, რუსთავის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა სოსო ნემსაძემ დადგა. პიესა ავსტრიული მხარის თანხმობით სპეციალურად რუსთავის თეატრისთვის, მზია გარდავაძემ თარგმნა.
დარბაზში შესული მაყურებლის თვალწინ ნაცნობი გარემო იშლება. სცენა დატვირთულია დეკორაციით, რომელიც პირველივე ასოციაციით სოფლის ღარიბ, თბილ კერას მოგვაგონებს, მაგრამ სიმბოლური დატვირთვა არ წარმოადგენს. სახლს თეთრი ფარდა ორ ნაწილად ყოფს, პირველი ნაწილი დატვირთულია ავეჯით: ხის კარადები, დივანი, ტანსაცმლის საკიდი, მაგიდა, კედლები რომლებიც ღუმლის კვამლისგან და სიძველისგან არის ჩაშავებული ზედ კი ხალიჩა და ხატები კიდია. მეორე მხარეს თეთრი თხელი ფარდა ფარავს, რომელსაც ლანდი გასდის და მის უკან მიცვალებული ასვენია.
რუსთავის გიგა ლორთქიფანიძის თეატრისა და საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის თანამშრომლობა უკანასკნელ წლებში საგრძნობლად გააქტიურდა. რამდენიმე წლის წინ, ამ ორ ორგანიზაციას შორის ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმი გაფორმდა. სწორედ ამ მემორანდუმის ფარგლებში შედგა პრემიერა სპექტაკლისა „კარგად ბრძანდებოდეთ ქალბატონო“, რომელშიც რუსთავის თეატრის მსახიობებთან ერთად, მონაწილეობას თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტის სტუდენტები მონაწილეობენ.
საზოგადოების ცხოვრებაში, რომლის წევრების ურთიერთობები და დესტრუქციული ყოფა მდორედ და თითქოს დროის მიღმა ვითარდება, ხოლო მოვლენების ერთგვარობა ერთმანეთს ჯაჭვურად გადაეცემა თუ ერთიდან მეორეში გადადის - მყარი და სტაბილური არაფერია. საზოგადოების - რომელსაც საყრდენები არ გააჩნია და აღარაფერი შეუძლია, თავის გადარჩენაზე მხოლოდ ფიქრისა და გადარჩენის წარმოსახვითი გზების ძიების გარდა. მაგრამ ყველაზე უიმედო და გამოუვალ ვითარებაშიც, ყოველთვის ჩნდება ვიღაც, ვინც არღვევს ყოფიერების მდორე და მოჩვენებით მსვლელობას და დამარცხების საფასურად, იმარჯვებს.
ტურინი პიესებში განსაკუთრებით ყურადღებას აქცევს სოციალური კრიტიკისა და თანამედროვე ცხოვრების ტრაგიკომიკურ ასპექტებს. ტურინის დრამატურგია ხშირად აღწერს ყოველდღიური ცხოვრების სირთულეებს, ინდივიდის მარტოობას, მარგინალიზაციას, სოციალური უთანასწორობისა და იმედგაცრუების თემებს. ტურინის ტექსტებში მნიშვნელოვანია სოციალური რეალიზმი და კრიტიკული ანალიზი, რაც მის ნამუშევრებს საზოგადოებისთვის აქტუალურ და დამაფიქრებელ მასალად აქცევს.
ედმონ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ თავისუფალი ადაპტაციის მიხედვით დადგმული სპექტაკლი, ქვესათაურით „სირანო უნდა მოკვდეს“ შემოგვთავაზა ახალმა თეატრმა 1 ნოემბერს თეატრში მისულ მაყურებელს. თარგმანის ავტორია - ირინა ბაგაური; პიესისა და დადგმის ავტორი - ლეონარდო მანძანი და როკო პლაჩიდი; მხატვარი - ჯუზეპე სტელატო; კოსტიუმების მხატვარი - გრაციელა პეპე, დავით გევორქოვი; მუსიკა - ალესანდრო ლევრერო, ფრანკო ვიზიოლი, ერეკლე გეწაძე; ტექნიკური რეჟისორი - ეკატერინე გაბაშვილი; განათების მხატვარი - მიხეილ ბაქრაძე, ოთარ კალანდაძე; ხმის რეჟისორი - კახა ხოშტარია, ბაჩო შუბითიძე-ხატიაშვილი;
სასოწარკვეთილების მტანჯველ, ხანგრძლივ გზაზე მარტო დარჩენილები
თბილისის სამეფო უბნის თეატრში დაგხვდებათ დრამა ერთ მოქმედებად, სადაც
სიტყვები ვერ გადმოსცემენ პერსონაჟთა სულიერ მდგომარეობას, ხოლო სიჩუმე
უფრო მეტყველია, ვიდრე კომუნიკაცია. იუნ ფოსესკალამს ეკუთვნის პიესა
„მკვდარი ძაღლები“, რომელიც დავით ხორბალაძემ დადგა.
ახალი თაობის - ყოველი ახალი რეჟისორის (მსახიობისა და სხვების) გამოჩენა (უკვე სტუდენტობის პერიოდიდან) იწვევს ინტერესს. და მათ „თვალთვალის“ ობიექტებად აქცევს. და ინფორმაციაც, ვიღაც „ახლის“ შესახებ, თეატრალური სფეროს წარმომადგენელი თუ მოყვარული საზოგადოების ერთი ჯგუფიდანს სხვებს გადაეცემა. ყოველთვის არსებობს „აღმოჩენის“ მოლოდინი, რომელიც ზოგჯერ ამართლებს, ზოგჯერ, ბუნებრივია, არა. როგორც ბევრ სხვა შემთხვევაში, რეალობასა და ხელოვნებაში, შედეგი ყოველთვის და ძირითადად, ორია - კი ან არა.
ჩემი მიზანია არ დამცდეს სპოილერი, თუნდაც უმცირესი ოდენობით (თუკი არ ჩავთვლით ერთ ფრაზას...). რადგან ესაა სპექტაკლი-საიდუმლო, და მისი იდუმალება გაგრძელდება იმდენ ხანს, რამდენ ხანსაც გასტანს მისი არარეპროდუცირებადობა ტექნიკური საშუალებებით, და მერე ფოტოებისა და ვიდოების გამოფენა სოციალურ ქსელში. თავი შევიკავოთ ამისგან, აუცილებლად! - თუ გვინდა, რომ არ მოვკლათ „ბავშვი“... რადგან „ბავშვი“ (ბრჭყალებში) ესატყვისება ჩემთვის ამ სპექტაკლის სახეს, მის სიმბოლოს. „რა ეშველება ორ მილიარდ ბავშვს?!...“ მაპატიეთ მეორე ფრაზისთვის... „ყურადღება!... ასე ვთქვათ.“
ახალგაზრდა რეჟისორი გიორგი კაშია ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში პირველად დგამს დავით კლდიაშვილს, სამანიშვილის დედინაცვალი - ინსცენირების ავტორი - ალექსანდრე ქოქრაშვილი. (მანამდე თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში საინტერესი და ორიგინალური დადგმა „ირინეს ბედნიერება“ შესთავაზა მაყურებელს)
მესხიშვილის თეატრის „ჰელვერის ღამეს“ ინტერესით რომ ელოდა მაყურებელი ლოგიკურია. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ეს არის გიორგი თავაძის პირველი სპექტაკლი მესხიშვილის თეატრში სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში და მეორე იმიტომ, რომ სპექტაკლში მონაწილეობს თანამედროვე ქართული თეატრის სცენის ორი განსხვავებული და თითქოს შეუთავსებელი ოსტატი: ევა ხუტუნაშვილი და რამაზ იოსელიანი. ამასთანავე რა დასამალია და სარისკო იყო, გიორგი მარგველაშვილის გრიბოედოვის თეატრში წარმატებული სპექტაკლის შემდეგ, „ჰელვერის ღამის“ ახალი რედაქციის შექმნის მცდელობა, თუმცა უნდა ითქვას, რომ მესხიშვილის თეატრის დადგმა რადიკალურად განსხვავებულია მისი წინამორბედებისგან.
ინტრიგებით და ვნებებით სავსე ვენეცია მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე რუმინელმა რეჟისორმა ადრიან ჯურჯეამ გააცოცხლა. წარმოდგენა მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე თამაშდება, სადაც ორივე მხარეს მაყურებელთა სკამებია განლაგებული. პერსონაჟთა სამოქმედო არეალი კი მაყურებელთა შორის არის „გაჭრილი“ ვენეციური არხივით.
ნინო მაღლაკელიძე ხელოვანი მკვლევარია, „თანამედროვე ხელოვნების კვლევის ლაბორატორიის“ („CARL -Art Laboratory”) და „24-საათიანი თეატრის ფესტივალის“ დამფუძნებელი, რომლის ძირითად ფოკუსს სხვადასხვა თემატიკის ექსპერიმენტული პერფორმანსები წარმოადგენს. ხშირ შემთხვევაში ეს თემები ეხება ადამიანის, როგორც ინდივიდის საკუთარ თავთან, გარემოსთან თუ საზოგადოებასთან ურთიერთობასა და ამ ურთიერთობებისას წარმოშობილ სირთულეებს.
„კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება თვალთმაქცობის სამყაროში! სადაც ყველაფერი მორალური ამორალურია და ყველაფერი ნამდვილი - ყალბი. ამ საუფლოში მორალური პრინციპებით მცხოვრები ადამიანები ფარისევლები არიან, უზნეოდ მცხოვრები ადამიანებიც ფარისევლები არიან, ყველა ფარისეველია, მათ შორის ის, ვინც ამის წინააღმდეგ ილაშქრებს“ - ვკითხულობთ ილიაუნის თეატრში ახლახან განხორციელებულ, ქეთევან სამხარაძის სპექტაკლის „მიზანთროპი“ანოტაციაში. ეს ის შემთხვევაა, როცა ანოტაციის შინაარსი თანხვედრაშია სპექტაკლის კონცეფციასთან. ყველაფერი ცხადი და ნათელია, თუ რისი ჩვენება და რაზე საუბარი სურს რეჟისორს.
ერთდროულად რთულ და საინტერესო თეატრალური პროცესების კვალდაკვალ საფესტივალო ცხოვრება და სიახლეები გრძელდება. ბათუმში ზაფხულის ხმაურის ჩაწყნარება დიდად შესამჩნევი არ აღმოჩნდა, რადგან შემოდგომის პირველ თვეში ბათუმის II საერთაშორისო თოჯინების თეატრალურმა ფესტივალმა ქალაქი ხელახლა აახმაურა.
ფესტივალი 23-27 სექტემბერს გაიმართა. აღსანიშნავია, რომ ფესტივალმა მეორე სეზონში შეიძინა ახალი სტატუსი და გრძელდება საერთაშორისო ფესტივალის სახელით.
ოზურგეთის ალექსანდრე წუწუნავას თეატრმა 157-ე სეზონი პრემიერით, ნოდარ დუმბაძის მოთხრობის „კუკარაჩა“ ახლებური სცენური ვერსიით გახსნა. დადგმის ავტორი, რეჟისორი და თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი ვასო ჩიგოგიძეა, რომელსაც უფროსი თაობის თანამედროვე ქართველ რეჟისორთა შორის ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებების სცენაზე გადატანის ყველაზე დიდი გამოცდილება აქვს.
ქართული თეატრის სცენაზე, არა ერთ უცხოელ რეჟისორს უმუშავია.ზოგიერთი მათგანის პროექტი წარმატებული აღმოჩნდა,ზოგიერთმა კი ქართველი მაყურებელი ვერ დააინტერესა. სულ ახლახან, ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის აფიშაზე, წარმოშობით უკრაინელი, რუსულ-გერმანული განათლების რეჟისორის, 2006 წლიდან კი გერმანიაში მცხოვრები ანდრი ჟოლდაკის სახელი გამოჩნდა - სპექტაკლით „ლურჯწვერა“. ქართველი მაყურებელი ასე თუ ისე ჟოლდაკს იცნობს, უფრო მეტიც მის მიერ დადგმული სპექტაკლი, ქართულ სცენაზე უნახავთ კიდეც.
რევაზ ლაღიძის „ლელა“ კაცობრიობის მარადიულ თემებს ეფუძნება - სიყვარულის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის იდეას. გოჩა კაპანაძის დადგმა კი აქცენტს ბედისწერასა და ემიგრაციაში იძულებით გადახვეწილი ადამიანების სულიერ მდგომარეობაზე აკეთებს. აქ კონფლიქტს სწორედ ბედისწერასთან ბრძოლა წარმოშობს, რომელიც კერძო პრობლემას სცდება და სამშობლოს ინტერესებს კვეთს - ბრძოლა თავისუფლებისთვის სამშობლოს დასაცავად აერთიანებს დაპირისპირებულ, კონფლიქტში მყოფ ადამიანებს. სწორედ ამ იდეას ემყარება „ლელას“ ახალი დადგმა, რითაც ჟანრობრივად ოპტიმისტურ ტრაგედიას უტოლდება.
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის რებრენდინგი არა მხოლოდ სახელწოდებაში, ახალ შენობასა და სცენაში, არამედ შემოქმედებით პროცესებშიც გამომდინარეობს. ახალი თეატრის რეპერტუარი საკმაოდ მდიდარია, რადგან მოიცავს როგორც დრამატულ დადგმებს, ისე ქორეოდრამას, მიუზიკლს, ვოდევილებს და სხვადასხვა სახეობისა თუ სტილის სპექტაკლებს.
მსოფლიოში აღიარებულ, წარმოშობით უკრაინელ რეჟისორს ანდრი ჟოლდაკს ქართველი მაყურებელი ქეთი დოლიძის წყალობით იცნობს (ისე როგორც მიხეილ მარმარინოსს), თავის მხრივ, უკრაინელი რეჟისორიც უკვე კარგად იცნობს საქართველოს და ქართველებს, ამიტომ არ გასჭირვებია და არც სურვილი დაჰკარგვია მას მეორედ („დედოფალი ლირის“ შემდეგ) ემუშავა ქართველ მსახიობებთან.
უნდა ითქვას, რომ ჩვენს სასცენო რეპერტუარში პოლიტიკური სპექტაკლების ხელმეორედ დამკვიდრება პოზიცია-ოპოზიციის ჭიდილის ფონზე მიმდინარეობს, სადაც წარმოდგენათა მონაწილენი ქუჩაში მიმდინარე პროცესების უშუალო მონაწილენიც კი არიან. ცხადია ამგვარ ვითარებაში სცენიდან ნათქვამი სიტყვა განსაკუთრებით მართალი და ემოციურია.
ქართული თეატრი, დღეს, ხშირად გვთავაზობს სპექტაკლებს, სადაც რეალობის ბნელი მხარეა წარმოჩენილი. ზოგან კომედიური ქარაგმებით, ზოგან მთელი სიმძიმითაა გადმოცემული საქართველოს ჭირი. მსგავსი დოკუმენტური თუ პოლიტიკური ნარატივით გაჯერებული სპექტაკლები საჭირო და აუცილებელია საზოგადოების ტონუსში მოსაყვანად, გამოსაფხიზლებლად.
გოჩა ხვიჩიამ პიესაზე სამუშაოდ სხვადასხვა თეატრის ხელოვანები გააერთიანა: სცენოგრაფი და ქორეოგრაფი ტატო გელიაშვილი, რეჟისორის თანაშემწე ირაკლი ნავერიანი, ვასო აბაშიძის მუსიკისა და დრამის თეატრის მსახიობი მარო ჯოხაძე, ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის დრამატული თეატრის მსახიობი თათია თათარაშვილი, მარნეულის თეატრის მსახიობები ქეთი აბაშიძე და ზურა ხაფთანი.
ჭიათურის თეატრის სპექტაკლი „ბოშები“ ნანახი არ მქონდა, თუმცა, ცოდვა გამხელილი სჯობს და არც სხვა სპექტაკლები მაქვს ნანახი, ჩემდა სამარცხვინოდ! და ამ გაგანია ზაფხულის პაპანაქება სიცხეში, სხვა მაყურებელთან ერთად მეც ვეწვიე თბილისის ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრს, სადაც ჭიათურელმა არტისტებმა სპექტაკლის სანახავად მიგვიპატიჟეს.
ნანა ფაჩუაშვილი დამაინტრიგებელ, საინტერესო ფსიქოლოგიურ-ემოციურ პერსონაჟს ქმნის. იმის თქმაც კი შემიძლია, რომ არ ჩამორჩება ჯუდი დენჩის (Judi Dench as Barbara Covett) საყოველთაოდ აღიარებულ ბარბარა კოვეტის რიჩარდ ეირეს ფილმში „NOTES ON A SCANDAL“, სადაც მსახიობი ფანტასტიკურად ასრულებს თავის საკულტო როლს (იგივე მერის, ქართულ ადაპტაციაში).
პოლონელი დრამატურგის ინგმარ ვილკვისტის პიესა ,,ჰელვერის ღამე“ ქართულ თეატრში პირველად არ იდგმება. იგი, რეჟისორ გიორგი მარგველაშვილის მიერ შარშან წარმატებით დაიდგა გრიბოედოვის თეატრის სცენაზე. ამჯერად, ეს პიესა ქუთაისის ლადო მესხიშვილის თეატრში მისმა სამხატვრო ხელმძღვანელმა გიორგი თავაძემ სულ სხვა სტილით განასახიერა.
ამ დადგმის შესახებ ჯერ კიდევ მაშინ გავიგე, როდესაც სპექტაკლ „ანდერძის“ სანახავად, ზუგდიდში ჩავედით. მაშინ გავეცანი ახალგაზრდა რეჟისორ დავით თურქიაშვილს, რომელიც ჩემი ამხანაგის შვილიშვილი თუ არა, შვილი მაინც მეგონა, მაგრამ თურმე - არა... და ასე, სუფრასთან საუბრისას, აღმოვაჩინე ბიჭი, დაფიქრებული სხვადასხვა საკითხებზე, უპირველესად, თეატრის მამოძრავებელ ძალებზე. როგორც ყველა ახალგაზრდა, იგი ეძიებს საკუთარ ადგილს და სათქმელს თეატრალურ სივრცეში.
ადრე, ჯერ კიდევ პანდემიამდე, ჩემს ყმაწვილობაში, ხშირად მომისმენია, რომ ქართულ თეატრს მაყურებელი არ ჰყავს, ქართულ თეატრში „გემოვნებიანი სპექტაკლი“ დიდი ხანია არ დადგმულა და „გენიალური სპექტაკლები დიდი არტისტებით“, რაც თეატრების რეპერტუარში იყო - გაქრა, მხოლოდ მოგონებებში, ფოტოებსა და ცუდი ხარისხის ვიდეოებში შემორჩა...
თუ თანამედროვე ქართული თეატრის ბედ-იღბალი განაღვლებთ და გსურთ გამოემშვიდობოთ და გამოიგლოვოთ ნაფტალინის სუნით გაჯერებული ხელოვნება, მობრძანდით არჩილ ქიაჩელის პანაშვიდზე, პეტრიაშვილის პირველ ნომერში , ღვინის ქარხნის მარნის ტერიტორიაზე. მანამდე კი ხელსახოცები მოიმარჯვეთ, სიცილისგან გადმოღვრილი მწარე ცრემლების მოწმენდა ტანსაცმლით რომ არ მოგიწიოთ.
საქართველოს თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამსახიობო ფაკულტეტის სტუდენტების, რეჟისურის დოქტორანტისა და მაგისტრანტის ნამუშევარი იყო ერთადერთი, რომლიდანაც არც ერთი მონაკვეთი არ იქნა ამოღებული. უნგრეთის თეატრალური ელიტის მიერ დამსახურებული სიმპატია კი თეორიის სფეროს არ დასჯერებია. 2024 წლის 14 აპრილს MITEM – ის ფესტივალზე შედგა უნგრეთის მხრიდან სრული დაფინანსებით შექმნილი სპექტაკლ - ,,Tragedy of man / FALL…” - ის პრემიერა. სპექტაკლის ავტორები კი ისევ ქართველი: ტატო გელიაშვილი და თათა თავდიშვილი არიან.
ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის თეატრში სპექტაკლის პრემიერა 2024 წლის 1 ივნისს გაიმართა. რეჟისორი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი საბა ასლამაზიშვილია და „ანას მომენტი“ მისი მესამე სპექტაკლია ფოთის თეატრში. წარმოდგენა რომანისგან განსხვავებით თავისუფალია გრძელი მონოლოგებისაგან, რამდენიმე პერსონაჟი საერთოდ არ ჩანს და ტექსტი საკმაოდ შესამჩნევად არის დამონტაჟებული. ამბავში ერთდროულად არაერთი პრობლემა ვითარდება.
ფოთის თეატრმა მარი ბექაურის რომანის სცენურ ინტერპრეტაციას უმასპინძლა - ანას მომენტი, რეჟისორი საბა ასლამაზიშვილია, რომლის ინტერესის სფეროსაც ომი, რამდენიმე თვეა წარმოადგენს, ჯერ კიდევ თბილისში, მან ჰაინერ მიულერის პიესა დადგა ომის თემატიკაზე. ბექაურის ტექსტ მონოლოგებით არის გაჟღენთილი და ის სიმართლისთვის, თეატრის სცენას შესაძლო ორგანულად მორგებოდა.
რაც არ უნდა უცნაური იყოს, დამნაშავედ მოქალაქის გამოყვანა აერთიანებს ყველა გემოვნებისა და ესთეტიკის მატარებელ ქართველ რეჟისორს. ახლა ჩვენ ერთი კონკრეტული სპექტაკლის გარშემო ვართ მოკრებილები, რამდენიმე თვის წინ, რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე გასტროლით ბათუმის თეატრი იყო ჩამოსული, რომლებმაც წარმოადგინეს სპექტაკლი - “სტალინი 1902 წელს ბათომში“, ეს რუსი მწერლის ბულგაკოვის პიესის ერთგვარი ინტერპრეტაციაა.
გიორგი ჩალაძემ, ამ დადგმამდე, არაერთი ჟანრობრივად განსხვავებული, საინტერესო სპექტაკლი შესთავაზა მაყურებელს და საკუთარი შეხედულებებისა და რწმენის შესაბამი თეატრალური ფორმების მაძიებელ შემოქმედად ჩამოყალიბდა. მის მიერ მოზარდთა თეატრში ამჯერად დადგმული სპექტაკლი, ჩემი აზრით, განკუთვნილია უფროსთათვის, რომელთაც უკვე განვლილი აქვთ ცხოვრებისეული ეტაპები, ან თუნდაც მათთვის, რომელნიც უკვე მზად არიან საკუთარი შეხედულებების კვალად იცხოვრონ, რადგან სპექტაკლი „ბრმა ძაღლები“, ჩემთვის, აღსაქმელად საკმაოდ რთული, მრავალშრიანი სანახაობა გამოდგა
დრამატურგიული ნაწარმოების ინტერპრეტირებისას, კლდიაშვილისეული ტექსტის სასცენო ტექსტად გარდაქმნის პროცესში, რეჟისორი ავტორისეული იდეის, მინიშნებების ერთგული დარჩა; მიუხედავად იმისა, რომ ერთ სურათად დაწერილი, შეიძლება ითქვას დაუმთავრებელი პიესა, არ ითვლება კლდიაშვილის საუკეთესო დრამატურგიულ ნაწარმოებად. ჩალაძის სპექტაკლის ნახვის შემდეგ, სხვა თვალით შევხედე, სხვაგვარად შევაფასე „უბედურება“.
ანდრია ვაჭრიძე საკმაოდ მოთხოვნადი მსახიობია: - ილიაუნის, გოგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის მუნიციპალური, მესხეთის (ახალციხის) პროფესიულ დრამატული თეატრები და დამოუკიდებელი კოლექტივები ხშირად სწორედ მასზე აგებენ რეპერტუარს. ილიაუნის ჰუმანიტარ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სამსახიობო ჯგუფის იმ თაობის მიღებულთა შორის იგი ერთ-ერთი საუკეთესო სტუდენტი იყო. კარგი საშემსრულებლო სკოლის გავლა წარმატების საწინდარი უნდა ხდებოდეს:
„ბერსერკების“ მესამე ნაწილის ფუნდამენტური ამოსავალი წერტილია, სწორედ ეს თვითირონიული, ესოდენ სარკასტული ფრაზა _ სიყვარულისთვის თავის მოკვლის სტატისტიკის გაქრობას რომ შეგვახსენებს. იმპროვიზაციულ-სპონტანური ნაზავით შექმნილი უწყვეტი აზრთა ნაკადის ერთგვარი რეფრენია, რომელიც ირონიულ კონტექსტთან ერთად, კრიტიკული ინტონაციით ჟღერდება; სიყვარულისთვის თავის მოკვლის სტატისტიკა თუ ნულამდეა დასული, ესე იგი _ დიდად არც არავის უყვარს ერთმანეთი _ აი, ამ პათოსით!
გიორგი ჩალაძემ კარგად იცის რისი თქმა უნდა და ასევე კარგად იცის როგორ თქვას ის, რაც მას აწუხებს. ამჯერად, ახალგაზრდა რეჟისორი მიკროსამყაროს ხატავს, რომელიც პროვინციალური აზროვნების საზოგადოებაა, რომელსაც არ გააჩნია მიმღებლობის და სოლიდარობის გრძნობა. ის გვიხატავს მოჩვენებით და ფარისეველ ადამიანებს, რომლებსაც თითქოს სურთ მეზობლის, მეგობრის, ოჯახის წევრის გადარჩენა, მაგრამ როცა საქმე საქმეზე მიდგება, ცრურწმენებს და დაბალ ინტელექტს ისინი სხვა რელსებზე, სხვა „ღირებულებებზე“ გადაჰყავს.
„ავანტიურისტები“ - ასე ქცია სპექტაკლს, რომელიც პიერ შენოს კლასიკად ქცეული პიესის - „იცოცხლე“ საფუძველზე ზეკო და ნიტა ხაჩიძეების რეჟისორობით განხორციელდა. ფრანგი დრამატურგის ეს ნაწარმოები იმდენად პოპულარულია, რომ იშვიათად თუ მოიძებნება ქვეყანა ან თეატრი, სადაც არ განხორციელებულია. რეჟისორთა მზარდი ინტერესი და თეატრალურ ინტერპრეტაციათა უწყვეტი ჯაჭვი უპირველეს ყოვლისა ნაწარმოების ჟანრობრივ- სტილისტური თავისებურებით, ზუსტად აქცენტირებული პრობლემატური საკითხების აქტუალობით იყო გამოწვეული.
ნარატივი ახალგაზრდა ქალის, ანას გარშემო ვითარდება, საკმაოდ წარმატებული და ცნობილი მწერალი მეხსიერებას კარგავს. სპექტაკლში პერფორმანსი გარედან იწყება. ეზოში, მაყურებელს შორის მყოფი მსახიობი შეუმჩნევლად მიუჯდა იქვე მდგომ როიალს და დაიწყო დაკვრა. რეჟისორმა და მსახიობმა ამ ეპიზოდით შექმნეს მოლოდინის „მომენტი“.
ჩემთვის განსაკუთრებით საინტერესო ცენტრალური ფოიე - მრგვლოვანი სივრცე აღმოჩნდა, რომელსაც აქაურები „მანეჟს“ ეძახიან. თავისი აგებულებით იგი ძველქართულ დარბაზს მოგაგონებთ, რომლის გადახურვა - ხის მრავალსაფეხურიანი გუმბათი - გვირგვინი, აქ მინისა და ხის ჩანართებითაა შეცვლილი და ბუნებრივი განათების კარგი წყაროა.
თითქმის 20 წლის შემდეგ (2007-2024), ამელი ნოტომის „მტრის კოსმეტიკას“, ახალგაზრდა ქალი რეჟისორი თათა პოპიაშვილი დგამს. ყველა დაინტერესდა რა ინტერპრეტაციას, რა ახალ ფორმას, რა ახალ სათქმელს, რა ახალ კონცეფციას შემოგვთავაზებს რეჟისორი. ზოგმა თქვა: როგორი გაბედული ნაბიჯიაო, ვინაიდან სტურუას სპექტაკლი დღესაც კარგად გვახსოვს.
პირველი, რაც სპექტაკლში ყურადღებას იპყრობს, სცენოგრაფიაში გამოყენებული წითელი ყაყაჩოებით მორთული მწვანე ბალახია (მხატვარი - ლომგულ მურუსიძე). ჩნდება ასოციაცია, რომ მხატვარს ჩაფიქრებული აქვს „კრწანისის ყაყაჩოების“ იმიტაცია, ყაყაჩო - როგორც სამშობლოსათვის თავდადებული ადამიანების სახიერი გამოხატულება. სპექტაკლის ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟი „ადგილის დედაა“ (მსახიობი - შორენა სიხარულიძე), რომელიც ყველა სცენაში გვევლინება, როგორც მფარველი ანგელოზი, თანამებრძოლი და ხშირად მამხილებელიც კი.
როდესაც საუბარია ისტორიული დრამის ინსცენირებაზე, აუცილებელია ფაქტების და მოვლენების უტყუარობის წარმოდგენა, გარდა ამისა, რეჟისორისეული ინტერპრეტაციებიც კი დოკუმენტებით უნდა იყოს განმტკიცებული. ამ მხრივ, ისტორიული თემატიკის შემოტანა თეატრში მეტად საფრთხილოა. თუმცა, ოზურგეთის სახელმწიფო თეატრის შემოქმედებითი ჯგუფის სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ ამ პასუხისმგებლობას თავი ღირსეულად გაართვეს და ისტორიული ნაწილის სიღრმისეული კვლევით სპექტაკლს მეტი დამაჯერებლობა შესძინეს.
ფაქტია ისიც, რომ უფრო მეტჯერ და განსაკუთრებული სიხშირით, სცენებს მაინც „ჰამლეტი“ უბრუნდება (და, რა თქმა უნდა, არა მარტო საქარველოში), მისი დადგმის (დაკმაყოფილებული თუ დაუკმაყოფილებელი ამბიცია ბევრს უჩნდება) და ბუნებრივია, ყოველ ჯერზე, ახალ და სხვადასხვა სახესა და ფორმას იძენს, ახალი სათქმელითა და გზავნილებით ივსება და საზოგადოებას ახალ თემებზე ესაუბრება (მცდელობის დონეზე მაინც), იმის მიუხედავად, შედეგიანი და რაღაცით მაინც, თუ განსაკუთრებით აღსანიშნია თუ არა ესა თუ ის მორიგი შეხვედრა.
კვლავ „მედეას“ დავუბრუნდეთ და ამ კონკრეტულ შემთხვევაშიც ჩვენ გვაქვს ქორეოდრამა მედეას შესახებ, ანუ პლასტიკური ნარატივით განსხეულებული ბრუტალური და ასე ცნობილი უკვდავი მითური გმირის, მედეას ამბავი.
ფურცელაძის „მედეა“ დინამიკურია, რომელიც კონკრეტული გემოვნების მქონე მაყურებელს დააკმაყოფილებს, ან შეიძლება ‘აღაფრთოვანოს’ კიდეც. ჩემი მოკრძალებული აზრით, ეს ქორეოდრამა არ არის დამდგმელი ქორეოგრაფის მაღალი პიედესტალი, ჩემს მეხსიერებას გაცილებით შთამბეჭდავად ჩარჩა, ფურცელაძის ამავე თეატრში დადგმული „კარმენი“ - უდავოდ ნიჭიერი მსახიობებით მთავარ როლში (ანა ალექსიშვილი და ბაჩო ჩაჩიბაია).
ნოდარ დუმბაძე, ქართველ მკითხველსა თუ მაყურებელში აქტუალობას, დღემდე არ კარგავს. ქართული თეატრის სცენაზე დადგმული მისი ნაწარმოები მაყურებელს უყურადღებოდ არ რჩება. ამის მკაფიო მაგალითია ის ქართული თეატრები, სადაც რეპერტუარში, ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებები დღემდეა მოქმედ რეპერტუარში, რომლებიც მუდამ ანშლაგებით მიმდინარეობს.
საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე ამავე უნივერსიტეტის დრამისა და კინოს მსახიობის სპეციალობის მესამე კურსელებმა, ჯგუფის ხელმძღვანელის გიორგი სიხარულიძის ხელმძღვანელობით (ოსტატობის პედაგოგი თინათინ კორძაძე), ვაჟა-ფშაველას „სტუმარ-მასპინძელი“ წარმოადგინეს. სპექტაკლი დმანისის ზინაიდა კვერენჩხილაძის სახელობის დრამატულ თეატრთან თანამშრომლობით დაიდგა. როგორც ჩანს, სტუდენტურ სპექტაკლში მონაწილე მომავალი მსახიობების ნაწილი (ყველა თუ არა) კარიერას დმანისის თეატრის დასში გააგრძელებს.
საუკუნეებია ახალი ნაწარმოებები სხვა ავტორთა ინსპირაციით იქმნება, ახალგაზრდა დრამატურგისთვის (თუ არ ვცდები), ეს უკვე მეორე შემთხვევაა. 2021 წელს „ჰარაკში“ სანდრო კალანდაძემ დადგა მარიამ მეგვინიტეს (მეღვინეთუხუცესის - იმ დროს ფსევდონიმით არ აწერდა ხელს) „სამი და“, რომელსაც ანტონ ჩეხოვის ამავე სახელწოდების პიესასთან საერთო მხოლოდ სათაური და დრამატურგიული ნაწარმოების სტრუქტურა ჰქონდა. პიესა და სპექტაკლი თანამედროვე ქართველ ახალგაზრდებზე და მათ პრობლემებზე იყო.
დრომ და რუსეთის წარმოებულმა ომებმა, XX საუკუნის 90-იანი წლებიდან, მნიშვნელოვნად შეცვალეს ჩვენი (და არა მხოლოდ, ცხოვრება). აფხაზეთისას სხვა - ჩეჩნეთის, შემდეგ 2008 წლის აგვისტოს, შემდეგ უკრაინის მიმდინარე ომები მოჰყვა. პირველ რიგში ბოროტების დაუსჯელობიდან გამომდინარე, დაუსჯელი ბოროტების უწყვეტობის მიზეზით.
შიშველი ქალის სხეული, დისციპლინური კონცენტრირებით მიღწეული ნევროტული ხმა, მკვეთრი ხმის ტემბრი, ინტენსიური ვერბალური ექსპრესიულობა. თითქმის სტატიკურ პოზაში მყოფი ქალის სხეული, რომელიც დარდობს, მოთქვამს, ტირის, პოლიტიკურ-სოციალურ და ერთდროულად მულტიკულტურულ ასპექტში - ადამიანის ეგზისტენციალურ სატკივარს; სატკივარი, როგორც საყოველთაო, ყველას <ხმა> შესაძლოა მოიცავდეს არა კონკრეტულ პრობლემას, არამედ, პრობლემათა მთელ სპექტრს.
სპექტაკლი, რომელზეც ვისაუბრებ ეძღვენება სამშობლოს, რომელიც იბრძვის, იტანჯება, სტკივა და სამარადისო ღალატშია გაჭედილი. ეს არის ბუნკერიდან ამომავალი ქართული სიმყრალის მწარე აღსარება, ხოლო სამშობლოს სიმყრალით გაჟღენთილი მოქალაქე წარსულს ვერასდროს დაახწევს თავს. ამ უკანასკნელზე გვესაუბრება მიშა ჩარკვიანი ივა ფეზუაშვილის რომანის მიხედვით დადგმულ სპექტაკლზე „ბუნკერი“.
სპექტაკლი დაკითხვის სცენით იწყება, სცენა ჩაბნელებულია ისმის მხოლოდ გამომძიებლის და ეჭვმიტანილის დიალოგი, რომელიც გაჯერებულია მუქარის შემცველი ტექსტებით და რეჟიმისთვის დამახასიათებელი ფსიქოლოგიური ტერორით. სცენა ნათდება, ვხედავთ მთავარი გმირის საცხოვრებელ სახლს, რომელიც შემდგომ ყველა იმ ლოკაციას აერთიანებს სადაც ესა თუ ის მოქმედება ხდება, იქნება ეს დაკითხვისთვის განკუთვნილი განყოფილება, ქუჩა, თეატრი თუ პირადი ავტომობილი. სცენის მხატვრობის ხარჯზე, კი მაყურებლისთვის ნათელი ხდება, რომ არ არსებობს არანაირი ხილული თუ უხილავი კედელი სახელმწიფოსა და ინდივიდებს შორის.
ტროელი ქალები ევრიპიდეს ტრაგედიაა, რომელიც დრამატურგმა გამარჯვებული ბერძნების მიერ დატყვევებულ ქალებს და მათი ტანჯვის ციკლს მიუძღვნა. ტრაგედია გვიყვება ერთი მხრივ დაუსრულებელ, არასრულყოფილ, სიუჟეტებად დაყოფილ ამბავს უდიდესი ტკივილისა და სისასტიკის პათოსზე, რომელიც იმდენად საყოველთაოა, რომ ნებისმიერ დროსა და ნებისმიერ ქვეყანაში აქტუალური იქნება.
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალ თეატრში, „მეფე ლირი“ რიგით მეორე პოლიტიკური სპექტაკლია. პირველად „ოიდიპოს მეფე“ დაიდგა, რომლის პრემიერითაც გაიხსნა თეატრი. აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ მსგავსად გამოჩენილი რეჟისორისა - პიტერ ბრუკი, რომელმაც სამჯერ დადგა „მეფე ლირი“, ქართველი ეპატაჟური რეჟისორი, დავით დოიაშვილიც საკმაოდ დაინტერესებული და გატაცებულია ამ პიესით, შედეგად, აწ უკვე მეოთხედ დადგა შექსპირის მართლაც არაჩვეულებრივი ტრაგედია.
სპექტაკლი იწყება სიტყვებით “get out of here’ რომელსაც მსახიობი მარინა ჯოხაძე სცენაზე არსებულ აღმართულ კედელზე მჯდომი ხმის მძაფრი ინტონაციით წუთსი რამდენჯერმე იმეორებს და თითქოს მოქალაქეებს აფრთხილებს გაიქცნენ სანამ ამის დრო და შესაძლებლობაა, გაექცნენ არსებულ პრობლემებს და თავი დააღწიონ, წინააღმდეგ შემთხვევაში განაჩენი სიკვდილია.
თამამად ვიტყვი, რომ თავისუფალი თეატრი მუდამ ანებივრებს მაყურებელს ახალ-ახალი პრემიერებით. ამ სეზონის კიდევ ერთი პრემიერა, „თეთრი ვარდები“, 14 მაისს გაიმართა, რომლის როგორც რეჟისორი, ასევე პიესის ავტორი ავთანდილ ვარსიმაშვილი გახლავთ. ეს არის სევდიანი კომედია ორ მოქმედებად ერთ ჩვეულებრივ ქალზე, რომელსაც ირინელა ჰქვია. იგი რეალობის ზღვარზე იმყოფება და სწორედ ეს ხდის სპექტაკლს უფრო საინტერესოს და დამაინტირგებელს, თუ რა გადაწყვეტილებას მიიღებს ირინელა და იქნება თუ არა ეს მისთვის სასიკეთო.
ზოგადად დავით კლდიაშვილის პიესებში თვალსაჩინოა უიმედობისა და სასოწარკვეთის გრძნობა, ყოფიერების შინაგანი დისჰარმონიის გამომხატველი მსოფლგანცდა, თუმცაღა ეს განსაკუთრებულად შესამჩნევია მის პირველ პიესაში „ირინეს ბედნიერება“.
მე რომ მკითხოთ, ეს პიესა უპირველესად იმით გამოირჩევა, რომ პირველ და მეორე მოქმედებას შორის ვხედავთ ერთგვარ კონტრასტს. პირველი მოქმედება სიცოცხლით სავსეა, მეორე კი შედარებით დინამიური. თუმცა ჩემი ამ აზრის დაფიქსირება სწორედ იმიტომ მჭირდება, რომ დავსვა კითხვა რაზე დადგა რეჟისორმა სპექტაკლი?
მაშინ, როცა XXI საუკუნეში ჯერ კიდევ გვიწევს საუბარი გენდერულ, რასობრივ და რელიგიურ თანასწორობაზე, გურიაში, ოზურგეთში რუსეთსა და აშშ-ზე გაცილებით ადრე ჩატარდა თვითმმართველობის თანასწორი არჩევნები. ამ პროცესში მონაწილეობას იღებდნენ ორივე სქესის, ასევე სხვადასხვა რელიგიისა და ეროვნების ადამიანები. ფაქტია, რომ გურულებმა შეძლეს და ბევრ ცივილიზებულ ქვეყანაზე ადრე დაამკვიდრეს დემოკრატიული არჩევნების სისტემა.
სპექტაკლის დაწყებისთანავე მარტივი მისახვედრი იყო, რომ რეჟისორი ბრმად მისდევდა პიესას, მიუხედავად იმისა, რომ პიესის ავტორი თავად პაატა ციკოლიაა, მომეჩვენა, რომ ის არ არის გათვლილი სცენისათვის, ყოველშემთხვევაში ამგვარი თხრობით. დასაწყისი 40 წლის შემდეგ მთავარი ამბიდან, მომდევნო ეპიზოდები წარსულიდან, ალაგ-ალაგ არც ისე წარსულიდან და ალაგ-ალაგ არც ისე აწმყოდან, სულ მცირე საჭიროებს ისეთ ტექნიკურ გამართვას, რომ ნებისმიერი მაყურებლისთვის არ იყოს დამღლელი,
შექსპირი ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად დადგმადი დრამატურგია საქართველოშიც, რომ არაფერი ვთქვათ ძველ დროზე, ახალ დროშიც ის, რობერტ სტურუადან დავით დოიაშვილამდე დიაპაზონში აქტიურად იდგმება. თანამედროვე ქართული თეატრი, რომელიც დიდი გარდატეხით - „ყვარყვარეთი“ და „კავკასიურით“ დაიწყო, მალევე გაგრძელდა რობერტ სტურუას „რიჩარდ III“-ითა „მეფე ლირით“, მისი „მაკბეტის“ მიმართ უფრო ორაზროვანი გამოხმაურება იყო.
გეორგ ბიუხნერის დაუმთავრებელი პიესა „ვოიცეკი“ ნამდვილ ამბავზეა აგებული. ვინმე დალაქმა ვოიცეკმა ეჭვიანობის ნიადაგზე თავისი საყვარელი მოკლა, რის გამოც მას სიკვდილი მიუსაჯეს. ამის გამო, კარგა ხანი მიდიოდა დავა მედიკოსთა და იურისტთა შორის, სწორი იყო თუ არა დამნაშავის მიმართ გამოტანილი განაჩენი, ჰქონდა თუ არა მას ფსიქიკური პრობლემები. პიესის ცენტრალური ხაზი, ისევე როგორც სპექტაკლის ძირითადი ამბავი, გადმოგვცემს სოციალური წყობის იერარქიაში, ადამიანებს შორის ურთიერთობაში არსებულ პრობლემებს.
„მეფე ლირი” დავით დოიაშვილმა პირველად 1995 წელს, მარჯანიშვილის თეატრში დადგა. მაშინ რეჟისორი 24 წლის იყო, ლირს კი ქართული თეატრის ჭეშმარიტი ვარსკვლავი ოთარ მეღვინეთუხუცესი ასრულებდა. საერთოდაც ლირის შემსრულებელთა სია ქართულ თეატრში სრულიად შთამბეჭდავია- მხოლოდ სერგო ზაქარიაძე, აკაკი ვასაძე და რამაზ ჩხიკვაძე კმარა ჩამონათვალში.
ნიკა ჩიკვაიძესვე ეკუთვნის რომანის გაპიესება, ბევრი კუპიურითა და მკვეთრად გამოხატული თავისთავადი სიუჟეტურ-იდეური ხაზით. ტექსტი (რომელიც არსად არღვევს „ნამდვილობას“, რომანის არსს, განვითარების ავთენტურობასა და მოვლენათა რიგითობას) ორგანულადაა დამონტაჟებული და შეკრული, საკუთარი შინაგან/აზრობრივი და ფორმისეული ლოგიკითა და შრეებით. მოქმედება საათნახევრი გრძელდება და მის (სპექტაკლს) და თეატრს მიღმა, ზოგადსაკაცობრიო წრემდე, პრობლემებამდე განივრცობა.
მანამდე კი სცენაზე იყო: დაახლოებით საათნახევრიანი ქრონომეტრაჟის წარმოდგენა დეტექტიურ ჟანრში, რომელში გამოყენებული მუსიკაც (კომპოზიტორი: ნიკა კოხრეიძე) ჟანრობრივ დრამატურგიულ სტრუქტურასთან შესანიშნავად სინთეზირდა. თითქოს, ერთგვარი ’დინამიკური და ტონური მახვილის’ ფუნქციას ასრულებდა მუსიკა, ნინო ბურდულის ყოველი მახვილგონივრული პრეისტორიულობის თხრობის დროს და თხრობის შემდეგ. მხატვარი: ჯაბა ქურთიშვილი. ვიდეო პროექცია: ნიკოლოზ გაგლოშვილი. ფოტო: ნატა სოფრომაძე. პოსტერი: თამარ სამხარაძე.
თუმანიშვილის თეატრში გოგი მარგველაშვილის „ეს ასეა (თუკი თქვენ გეჩვენებათ, რომ ასეა)“ უმაღლესი პროფესიონალიზმით დადგმული სპექტაკლია. პირანდელოს, ამ გენიალურ, თუმცა ურთულეს დრამატურგს ასეთი ზუსტი გასაღები, ფორმა მოუძებნო იშვიათია. თუმცა აქვე ვიტყვი, რომ მის მიერვე რამდენიმე წლის წინ დადგმული პირანდელოს „ექვსი პერსონაჟი ავტორის ძიებაში“, ამ პიესის ერთ-ერთი საუკეთესო ინტერპრეტაცია გახლდათ.
სპექტაკლის დაანონსებიდან წამიდან, სპექტაკლისადმი ინტერესს უკვე ნატა სოფრომაძის ფოტო და თამარ სამხარაძის მიერ მომზადებული პოსტერი იწვევს.
„შვეიცარიაში“ ორ მოქმედ გმირს ვხვდებით, რომელსაც მსახიობები - ახალგაზრდებში უკვე პოპულარული ზუკა პაპუაშვილი და ცნობილი მსახიობი, სცენის ოსტატად აღიარებული ნინო ბურდული განასახიერებენ.
სპექტაკლი გაწელილია უშინაარსო დიალოგებით, არცერთი მსახიობი არ განიცდის პერსონაჟის სათქმელს, ემოციას, რის შედეგადაც დარბაზში, არ იქმნება არანაირი მუხტი. როდესაც მსახიობს არ აქვს გათავისებული პერსონაჟის ხასიათი, შესაბამისად მაყურებლამდე ვერ მოაქვს სათქმელი და მის მიერ წარმოთქმული სიტყვები რჩება მხოლოდ ცარიელ სიტყვებად.
თემო რეხვიაშვილის (პიესის ავტორი) და ილია ქორქაშვილის (რეჟისორი) „პათეტიკური მონოლოგები“ ის პატარა ციხესიმაგრეა, რომელიც პრინცესად ქცეულ კონკიასავით ატყვევებს მაყურებელს და უჩენს შიშს, რომ სპექტაკლის დასრულებისთანავე ისევ კონკიად გადაიქცევა, და ფაეტონი, რომლითაც გასეირნება ეღირსა, კვლავ გოგრად შეეცვლება. და შესაძლოა, ეს სწორედ ასეა, რადგან პიესა და სპექტაკლი ამგვარ მოჯადოებულ წრეზე - (ქართველი) „თეატრალების“, თუმცა „თეატრალებისა“ ფართო გაგებით, მიანიშნებს.
„თეატრი ათონელზე“ უანგაროდ ღიაა ახალგაზრდა ხელოვანებისთვის ყოველგვარი <ახლობლური კომპრომისების> გარეშე. აგერ უკვე ერთი წელია ამ კომპრომისებისგან თავისუფალი თეატრის რეპერტუარშია სპექტაკლი, რომლის სადადგმო ჯგუფს რეჟისორი არ ჰყავს. თანამედროვე ინგლისელი დრამატურგის, ფილიპ რიდლის პიესის „ფიწალი დისნეის“ პირველი პრეცედენტული დადგმა საქართველოში, რომლის თარგმანზე გურამ ღონღაძემ იმუშავა.
გრიბოედოვის თეატრის ერთ-ერთ წარმატებულ დადგმად შემიძლია განვიხილო ნიკა ჩიკვაიძის სპექტაკლი - „ძია ვანია“. რეჟისორი დახვეწილი ინტერპრეტაციით, ოსტატურად აცოცხლებს და ახალი პერსპექტივით გვიჩვენებს ანტონ ჩეხოვის ორიგინალურ ნაწარმოებს. ნიკა ჩიკვაიძე სპექტაკლში გამოყოფს მნიშვნელოვან პასაჟებს პერსონაჟების ურთიერთობაში და განსხვავებული ფორმით, სხვა რაკურსით წარმოაჩენს პიესის აქტუალობას. ტექსტის ამგვარი მონტაჟი მაყურებელს „ძია ვანიას“ ახალ ხედვას სთავაზობს. ეს წარმოდგენა არის მაგალითი თუ როგორ შეიძლება კლასიკური ნაწარმოების ხელახალი გააზრება.
გოჩა კაპანაძისთვის სირთულეს წარმოადგენდა არა მხოლოდ პიესის არარსებობა, არამედ კონფლიქტის შექმნა, რის გარეშეც წარმოუდგენელია მხატვრული ნაწარმოები. კონფლიქტი სპექტაკლში „ექვთიმე“ ორგვარად გვევლინება: პირველ ნაწილში ერთმანეთს უპირისპირდება ორი სიმართლე, ხოლო მეორე ნაწილში კეთილი და ბოროტი. სპექტაკლის აგების ასეთი სტრუქტურა ორიგინალურია და საინტერესოც. დამდგმელი ჯგუფისთვის ასევე გამოწვევას წარმოადგენდა მუშაობა წმინდანად შერაცხილის მხატვრული სახის შექმნა, მისი ადამიანური თვისებების, სიძლიერისა და სისუსტეების წარმოჩენა. დამდგმელი ჯგუფი ექვთიმეს როლის შემსრულებელ გიორგი დოლიძესთან ერთად, ერთი მხრივ სიფრთხილით, ხოლო მეორე მხრივ, რაციონალურად მოეკიდა ამ გამოწვევას.
ხორბალაძე ის რეჟისორია, რომელიც თავის ხელოვნებას გვაწვდის უპირატესად ორი მოდუსით: რიტუალი და მკურნალობა. მკურნალობა, ანუ თერაპია, მოიცავს აღსარებას, ტანჯვასა და გაზიარებას, ანუ სხვასთან (პუბლიკა, სხვები) კომუნიკაციას. ამასთან, ეს სხვა დისტანცირებული სხვაა, ე.წ. ჯანსაღი სხვა, რომლისგანაც ემოციურ-იდეოლოგიური კონტამინაციის საფრთხე მინიმალურია.
კოტე აფხაზის #4-ში, კამერულ თეატრში - სევდიანად რომანტიკული, ოდნავ ლირიკულიც, ნიჰილისტური და თან ყველაზე იმედიანი „კრეპი“ გელით, საღამოს 8 საათზე ჩვენი ყოფიერების, ონტოლოგიური ცხოვრების რომელიმე მშვენიერ დღეს...
თეთრი გრიმით დაფარული კრეპი გაგიძღვებათ „უკანასკნელი ფირის“ მოსასმენად, პროსტრაციული სევდიანი თვალებითა და მოსიყვარულე მზერით.,
ჩვენ ვხედავთ ისტორიული მოვლენების გავლენას ერთ კონკრეტულ ოჯახზე. სპექტაკლის განმავლობაში პერსონაჟები უამრავ გამოწვევას აწყდებიან, როგორც ინდივიდუალურად, ისე კოლექტიურად. გმირები უპირისპირდებიან რეპრესიული რეჟიმის პირობებში ცხოვრების მკაცრ რეალობას, მათ შორის ცენზურას, სიღარიბეს და პოლიტიკური დევნის მუდმივ საფრთხეს.
ქართულ მწერლობას მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია აქვს - სალიტერატურო ენის ჩამოყალიბება პირდაპირ კავშირშია ქართული ლიტერატურის განვითარებასთან. უკვე რამდენიმე ათწლეულია მიდის კამათი სასკოლო პროგრამაში უნდა ისწავლებოდეს თუ არა ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოები, ან როდის და დოზით უნდა იყოს ჩასმული, ან იქნებ საერთოდ პროგრამიდან არის ამოსაღები.
თეატრმა ამჯერად ძალზედ ამბიციური/და ამავე დროს საჭირო/ განაცხადი გააკეთა, როდესაც სცენაზე ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოების გაცოცხლება განიზრახა მიზნად. ახალგაზრდა რეჟისორმა მარიამ სიხარულიძემ, ყველასათვის ცნობილი ნაწარმოების იოანე საბანისძის „აბო თბილელის წამებისა“ და ნოდარ წულეისკირის ნაწარმოების „ღვაწლი და წამება აბოსი და იოანესი,’’ მიხედვით შექმნილი საკუთარი ინსცენირების ინტერპრეტაცია წარუდგინა საზოგადოებას.
,,ბერნარდა ალბას სახლი’’ ფედერიკო გარსია ლორკამ მის მკვლელობამდე, ორი თვით ადრე დაწერა (1936). სპექტაკლის სიუჟეტი ვითარდება ახლად დაქვრივებული ბერნარდა ალბას სახლში, რომელიც მთლიანად აკონტროლებს მის ხუთ ქალიშვილს: ანგუსტიას, მაგდალენას, ამელიას, მარტირიოს და ადელას. მათთან ერთად სახლში ცხოვრობენ მოახლე და დედა, თუმცა რეჟისორ გიორგი კაშიას ვერსიაში ეს პერსონაჟი სრულიად ამოღებულია.
.jpg)
კოტე ფურცელაძემ არავერბალური თეატრის თითქმის ყველა მიმდინარეობა გამოიყენა მოდერნისტული ბალეტიდან თანამედროვე ცეკვამდე და ჰარმონიულად გააერთიანა „მედეაში“. სპექტაკლში რამდენიმე ძალიან ეფექტური სცენაა, რომლებიც იქმნება ქორეოგრაფიული, რეჟისორული გადაწყვეტით, სცენოგრაფიით, განათებით და მსახიობთა შესრულებით. კოტე ფურცელაძის „მედეა“ სხეულის ენით მოთხრობილი ამბავია ძლიერ ქალზე, ვნებიან სიყვარულზე, ღალატზე, შურისძიებაზე. რეჟისორმა და ქორეოგრაფმა თავის ქალთა გალერეას კიდევ ერთი ძალიან ძლიერი და საინტერესო ქალის სახე შემატა.
თბილისის ნოდარ დუმბაძის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი ბავშვების, მოზარდების, ყმაწვილების საყვარელი ადგილია. თეატრი ცდილობს ზრდასრულებისთვისაც იყოს ის საინტერესო და მიმზიდველი. ამის დასტურია არაერთი სპექტაკლი, განხორციელებული თეატრის სხვადასხვა სცენაზე. შესაბამისად, „მოზარდის“ რეპერტუარი მრავალფეროვანი (თემატურად და ჟანრობრივად) და სხვადასხვა სეგმენტზეა მორგებული.
რეჟისორ გიორგი ჯამბურიას სპექტაკლი, „ბერსერკები II-მზიანი მხარე“ /პროდუსერები: მარიამ პაიჭაძე, ლიზი ტყეშელაშვილი /, საპრემიერო ჩვენების შემდეგ, მაშინვე გახმაურდა და საზოგადოების ყურადღების ცენტრში მოექცა. თეატრალურ წრეებსა თუ კერძო საუბრებში სპექტაკლ-პერფორმანსის შესახებ არაერთი დადებითი მოსაზრება მომისმენია, თუმცა ზოგჯერ გადაჭარბებულიც.
.jpg)
კოლხეთის მეფის ასულის, მითური მედეას ფენომენი საუკუნეების განმავლობაში აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს, როგორც კაცობრიობის ისტორიის ყველაზე არაორდინალური მოვლენა. მედეა, როგორც პერსონა, ბოლომდე შეუსწავლელი და შესაბამისად, ჯერ კიდევ ამოუცნობია, მისი უკიდეგანო ფსიქოლოგიური შრეებისა და არქეტიპული ფენების გამო. ამიტომაც არ არის გასაკვირი - ვნება, ლტოლვა, დაუოკებელი ჟინი და ცხოველი ინტერესი რომ არ ქრება მის მიმართ. საუკუნეების განმავლობაში, ხელოვანები და მოაზროვნეები იკვლევენ მედეას, როგორც ფსიქოტიპს და როგორც მოვლენას.
„ქალაქის თეატრის“ (ეს ახალი, ახალგაზრდული და ახალი თაობის თეატრი, შემოქმედებითი ამოცანების მიმართულებით, ცხოვრებისა და ქმედითი სისტემის თავისებური წესებითა და პრინციპებით, ცალკე საუბრის თემაა) საკმაოდ უხვ და ჭრელ რეპერტუარს შემატებული სპექტაკლი „ბერსერკები II - მზიანი მხარე“ (კომპანია „ჰარაკში“, ჰაინერ მიულერის მიხედვით დადგმული „ბერსერკები I - მისიას“ შემდეგ) ქართულ სათეატრო სივრცეში ახალგამოჩენილ გიორგი ჯამბურიას მეორე სპექტაკლია საქართველოში (გერმანიაში საქმიანობის პარალელურად) და პირველთან ერთად, ახალი და თავისთავადი თეატრალური აზროვნებისა და ხედვა/ხელწერის რეჟისორის გამოჩენის მორიგი დადასტურება.
წარმოიდგინეთ, ნახევრად განათებული დარბაზი, ერთი მართკუთხედი ფორმის, გრძელი მაგიდა, და მეტი არაფერი. მხოლოდ იმპროვიზაცია, სამსახიობო (უნიკალური) შესაძლებლობები, რეჟისურა და პერიოდულად, მონოტონური, პათეტიკური, ირონიული ტექსტები, რეფრენები, ინტერაქცია... საკმარისია თუ არა ყოველივე აღნიშნული იმისთვის, რომ ოთხი საათის განმავლობაში მაყურებელი არ მოადუნო არცერთი წუთი და მუდმივად სპექტაკლის თანამონაწილედ აგრძნობინო თავი?
სპექტაკლის მსვლელობის დროს აშკარად ჩანს რეჟისორის მიერ დადგმული ეპიზოდები და გადაწყვეტები, მაგრამ ისიც აშკარაა, რომ მსახიობებს უსაზღვრო თავისუფლება აქვთ მინიჭებული. თითქმის მთელი წარმოდგენა დიდი იმპროვიზაციის შედეგია და საკმაოდ მაღალ ტექნიკურ მომზადებას მოითხოვს. ეს არ არის ფსიქოლოგიური დრამა, სადაც პერსონაჟის ბრაზისა თუ სიხარულის მიზეზებს უნდა მიაგნო. ეს არის კომედია დელ არტე, სადაც მსახიობის მთავარი ამოცანაა ამ ბრაზისა და სიხარულის გამოხატვის ფორმა იპოვოს. ისეთი ფორმა, რომელიც არც თავისთვის და არც მაყურებლისთვის მომაბეზრებელი არ გახდება.
სპექტაკლის ავტორი და მსახიობები წარმოგვიდგენენ სიზმარს, ზმანებას და წარმოდგენის ფინალში მოგვიწოდებენ, რომ გავიღვიძოთ, გამოვფხიზლდეთ, რათა აღვიქვათ რეალობა და არ ვიცხოვროთ ზღაპარში; სამყაროში, სადაც თევზები ადამიანებს ჭამენ (ეს სცენა ერთ-ერთი გამორჩეულია სპექტაკლში, ისე როგორც გიგანტური დეკორატიული თევზია ლამაზი და ბრჭყვიალა). სცენოგრაფიაც სპექტაკლის სტილისტიკაშია გადაწყვეტილი, სცენაზე ვხედავთ გიგანტურ და უტრირებულ ნივთებს, ისე როგორც ჯადოსნურ სამყაროში.
სპექტაკლებს დეკორაციაც საკმაოდ განსხვავებული აქვთ, თუმცა, სამართლიანობისთვის უნდა ითქვას, რომ გიორგი კაშიას იმის საშუალება არ ჰქონია, „თავის ნებაზე“ გაემართა სცენის ვიზუალური მხარე. ამიტომ, მისი სპექტაკლი მწირი, მაგრამ საინტერესო გადაწყვეტებით ყვება ამბავს, მაია დობორჯგინიძე კი, უფრო მდიდრულ ყოფას წარმოგვიდგენს. პიესის მიხედვით, მეორე ვერსია უფრო მისაღებია, მაგრამ თავისთავად დეკორაციით დიდად ვერ მოვიხიბლე.
სულ ახლახან, ახალგაზრდა რეჟისორმა მაკო კახეთელიძემ ქართველი კლასიკოსის მიხელ ჯავახიშვილის რომანის „ჯაყოს ხიზნები“ სცენური ინტერპრეტაცია შესთავაზა მაყურებელს. ამ სპექტაკლის დადგმით, რეჟისორს სურდა, ერთის მხრივ ფსიქოლოგიური თეატრის ტრადიციების გაგრძელება, მეორეს მხრივ კი ახალგაზრდა თაობაში ქართული ლიტერატურის პოპულარობისთვის ხელის შეწყობა.
გიორგი კაშია საინტერესოდ იყენებს იმ მწირ დეკორაციას, რომლის გამოყენების საშუალებაც ეძლევა. ვგულისხმობ კუბოს, რომელიც სპექტაკლის დასაწყისში კუბოა, მაგრამ მალევე იქცევა ახალგაზრდა ქალბატონების ტკივილის გამოხატვის პედისტალად. შემდეგ სასიყვარულო სარეცლად, სხვებისგან დასამალ ოთახად თუ სხვა. კარგი მიგნებაა წითელი ლაქით დასვრილი თეთრი ნაჭერი, რომელიც სიმბოლურად ქალწულობის დაკარგვას აღნიშნავს, თუმცა აქ ერთგვარ რეციდივთან გვაქვს საქმე, რადგან გიორგი კაშია ამ ხერხს თავის წინა სპექტაკლ „ირინეს ბედნიერებაშიც“ მიმართავს.
ალექს ჩიღვინაძე პიესაში „უხერხემლო“ ქართულ რეალობაში არსებულ პრობლემას წარმოგვიდგენს და თავის პოზიციას საკმაოდ მკაფიოდ გამოხატავს. ეს პიესა არაერთხელ დაიდგა ქართული თეატრის სხვადასხვა სცენაზე. ვეცდები, ამ სპექტაკლის ვანო ხუციშვილისეული დადგმა მიმოვიხილო, რომელიც მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კინომსახიობთა თეატრში დაიდგა.
_JPG.jpg)
მიხეილ თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში 2023 წლის მიწურულს, 18-19 ნოემბერს დრამატურგ ირაკლი სამსონაძის პიესის მიხედვით დადგმული სპექტაკლის „ყოფილების სარეცელი“ პრემიერა შედგა. სასიხარულოა, რომ სპექტაკლი დაიდგა იმ პროექტის ფარგლებში, რომელიც მიზნად ისახავს ქართული დრამატურგიის განვითარების ხელშეწყობას.
სანამ სპექტაკლსა და მის უდავოდ ნიჭიერ მონაწილეებზე მოვუყვები მკითხველს, ვიტყვი, რომ პიესა 2017 წელს, ალექსი ჩიღვინაძემ თემურ ჩხეიძის სახელოსნოში დაწერა. მაშინ რეჟისორი ვანო ხუციშვილი და მწერალი ალექსი ჩიღვინაძე ერთად სწავლობდნენ. რეჟისორმა მაშინვე დადო პირობა (საკუთარ თავთან), რომ ოდესმე მაყურებლის წინაშე „უხერხემლოთი“ წარდგებოდა. როგორც კი ხუციშვილმა, უკვე მრავალჯერ სცენაზე ინტერპრეტირებული „უხერხემლოს“ თუმანიშვილის თეატრის სცენაზე დადგმა გადაწყვიტა, მწერალთან ერთად იმუშავა და მაყურებლის წინაშე ახალი რედაქციით წარსდგა.
ემპათიურობის მისაღწევად თარბამ, ასევე, რეჟისორული ექსპლიკაციის გამართული რეალიზებისთვის რაციონალური სამსახიობო არსენალი, ანუ საშემსრულებლო მასალა (უხეშად რომ ვთქვათ) შეარჩია. რეჟისორმა სამსახიობო არსენალის საშემსრულებლო ხარისხით მიაღწია, პიესის მიხედვით განსაზღვრული ფსიქო-ტიპების ოპტიმალურ დემონსტრირებას.
რეჟისორი სოსო ნემსაძე ის შემოქმედია, რომელიც გამუდმებით ძიებაშია. თუ მის მიერ დადგმულ სპექტაკლებს გადავხედავ მასში ყოველთვის ნათლადაა გამოხატული რეჟისორის სათქმელი, ის თუ რაზე სურს მას ამ კონკრეტულ მომენტში მაყურებელთან საუბარი, თუნდაც ეს იყო ჟან ბატისტს მოლიერის „დონ ჟუანი“, ნოდარ დუმბაძის „კუკარაჩა“, „მიმძიმს ამაზე საუბარი“ (ენზე გიზატოვა) თუ ბოლო დროს განხორციელებული „ერთი ვინმე ყაფლანიშვილი“ (ვაჟა გიგაშვილი).
_JPG.jpg)
დრამატურგმა/მწერალმა ერეკლე დეისაძემ ტექსტი 2014 წელს დაწერა ბათუმის მონოპიესების ფესტივალისათვის, რომელიც პირველად რეჟისორმა მიხეილ ჩარკვიანმა დადგა (მსახიობი-თეონა ლეჟავა). ტექსტი მომდევნო ათი წელი ფაქტობრივად მივიწყებული იყო, თანაც მოგეხსენებათ ერეკლე დეისაძეს როგორც მწერალს დიდად არ სწყალობენ და არ ცნობენ, ამ ფაქტს ბევრი მიზეზი აქვს, ერთ-ერთი კი ზუსტად ის არის, რომ დეისაძე თავისი შემოქმედებით მუდმივად ყოველთვის მწარე სიმართლეს საუბრობს. არც უკვე ნახსენები ტექსტი არ არის გამონაკლისი, თანაც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აღნიშნული პიესა რეალურ ამბავზეა დაფუძნებული.
ერეკლე დეისაძის მონოპიესაში ნარატივი ქართველი, ტრადიციულ ოჯახში აღზრდილი ქალის გარშემო ვითარდება, რომლის მიზნები და ოცნებები ბანალური და სხვებისგან არაფრით გამორჩეულია. მისთვის მნიშვნელოვანი ოჯახური კერაა, „ქალურ ბედნიერებას“ ქმარ-შვილში, ოჯახზე მზრუნველობაში ხედავს. პერსონაჟის ოცნებებისა და დამახინჯებული ტრადიციების მსხვრევაზე მოგვიანებით გავაგრძელებ.
გულზე ხელი დაიდეთ და თქვენთვის თქვით: რამდენჯერ გაგივლიათ ფიქრში, რომ ერეკლე დეისაძე არასერიოზული მწერალია, რამდენს გიფიქრიათ, რომ ის საერთოდ არ არის მწერალი? დარწმუნებული ვარ, რომ ბევრი დღესაც არ აღიქვამთ მას (მისი სკანდალური იმიჯის გამო) და მის შემოქმედებას (მისი პროვოკაციულობის გამო) სერიოზულად. არადა, ახალგაზრდა მწერალი წერს სიმართლეს, პირდაპირ და შეულამაზებლად, მოგვითხრობს ამბებს, რომელიც შეთხზული კი არ არის, არამედ ზედმიწევნით რეალურია და ამას აკეთებს ოსტატურად, ორიგინალური ფორმითა და მხატვრული ხერხებით.
ახალციხის თოჯინების სახელმწიფო თეატრის განახლებული სივრცეები (მაყურებელთა ფოიე, დარბაზი) საპრემიერო წარმოდგენით, ერეკლე დეისაძის მონოპიესით „გემრიელად მიირთვით“ გაიხსნა, რომელიც რეჟისორმა ლექსო ჩემიამ დადგა. კამერული თეატრის რეაბილიტირებული სივრცე მაყურებლისთვის კომფორტულია, ორიგინალური ექსპოზიცია კი თვალისთვის მიმზიდველი, რომელიც სასიამოვნო განწყობას ქმნის სპექტაკლის წინ. სპექტაკლიც და სარეაბილიტაციო სამუშაოები საქართველოს კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერით განხორციელდა.
ტალახიან, ქვა-ღორღიან ციცაბო აღმართზე, ხის კენწეროში, როგორც ზღაპრებში, მიუვალ ადგილას არის სახლი, სადაც ბოროტ დედაბერს (ქეთევან ცხაკაია) დატყვევებული ჰყავს ახალგაზრდა, ლინეინის სილამაზის დედოფალი - მორინი (ანი იმნაძე). პიესის ნარატივი საბავშვო ანიმაციის გმირის, პრინცესა რაპუნცელის ისტორიას მოგვაგონებს, რომელიც კოშკში გამოამწყვდიეს და გარე სამყაროს შიში ჩაუნერგეს, როგორც მორინს.
„ქარიშხალს“ მაყურებლის მეხსიერებაში კომპოზიტორ კონსტანტინე ეჯიბაშვილის მიერ სპეციალურად ამ სპექტაკლისთვის შექმნილი, ნამდვილად საინტერესო და ექსცენტრული მუსიკაც დატოვებს. მხატვრის (გიორგი უსტიაშვილი) ნამუშევარი ლოგიკურად მოდიოდა სპექტაკლის რეჟისორულ გადაწყვეტასთან შესაბამისობაში და ამავდროულად მის მიერვე შექმნილი ორიგინალური კოსტიუმები უფრო მეტის მთქმელი იყო, ვიდრე მსახიობის მიერ განხორციელებული როლი.
სიუჟეტი დაბადებისდღის გარშემო ვითარდება - დასაწყისში ჩანს ძველი ჩანაწერები, (შავ-თეთრი) კადრები, სადაც ქალაქის და თეატრის მნიშვნელობაზეა საუბარი. ერთი მხრივ გასაგებია, რომ დაბადების დღეზე პროექცია არ იქნებოდა ჩართული და რეჟისორმა ეს ხერხი დარბაზში მყოფი მაყურებლისკენ მიმართა (ისტორიის ხაზგასასმელად). მაგრამ, მეორე მხრივ, გაუგებარია, რა მიზანს ემსახურება აღნიშნული ჩანაწერის გაშვება, რომელიც სიტუაციურად და სიუჟეტურად კონტექსტიდან ამოვარდნილი, მოსაწყენი და არაფრის მომცემია.
აჩიკო შამახიას დეკორაცია „დაქცეული“ ბინის ასოციაციას იწვევს. სამზარეულო-სასადილოს გაჭვარტლული კედლები, სიძველისაგან მონჯღრეული მაგიდა, სკამები, სავარძელი, რადიო, ტელევიზორი, სამზარეულოს ნიჟარა და თაროები. ოთახს, სადაც ადამიანური დრამა გათამაშდება ზევიდან შავი ჭერი ადგას, რომელიც შეიძლება აღიქვა შავი ყორნის ფრთებად, ანდა, ღამურების საბუდებელ ადგილად. მოკლედ გარემო, რომელშიც მოვლენები ვითარდება მაყურებელზე დამთრგუნველ შთაბეჭდილებას ახდენს და ამძაფრებს ამბის დრამატულობას.
რეჟისორმა დავით მღებრიშვილმა რაინერ ვერნერ ფასბინდერის დრამაში სასპენსის ელემენტები „ჩააქსოვა“. დარბაზში შესვლისთანავე მაყურებელი ხედავს ნახევრადჩაბნელებულ სცენაზე ტახტზე წამოწოლილ პეტრას (ბუბა გოგორიშვილი), რომელიც დარბაზს ზურგს აქცევს. პარალელურად ყურში ჩაგესმის არაჯანსაღი სუნთქვა, გექმნება შთაბეჭდილება იმისა, რომ ადამიანი ხელოვნური სუნთქვის აპარატზეა მიერთებული, ან აირწინაღი უკეთია, შესაბამისად, მაყურებელს გაურკვევლობა, შფოთვით აღსავსე მოლოდინი და მოუსვენრობა ეუფლება.
ქართულ სცენაზე, ბოლო ათწლეულებში არაერთხელ გვინახავს მაყურებლის ამგვარი გადანაწილება, როცა დამსწრე პუბლიკა უშუალოდ სცენაზეა განთავსებული, რაც შეიძლება ახლო ლოკაციიდან ადევნებს თვალს წარმოდგენას. ამით ავტორები, თითქოს, ყბადაღებულ <მაყურებელთან სიახლოვეს> უსვამენ ხოლმე ხაზს. მაყურებელთან სიახლოვის „გაპრავება“ მაინც რომ მოხდეს, საჭიროა კონცეფციას ჰარმონიულად ერწყმოდეს კონფიგურაციული სტილი, რაც ქართულ რეალობაში აბსოლუტურად ვერ მიღწევად პრაქტიკად ჩამოყალიბდა.
.jpg)
მაშინ რა არის პოლიტიკაში მოღვაწეობის საკმაოდ დიდი გამოცდილების მქონე რეჟისორის - ალექსანდრე ქანთარიას მიზანი სპექტაკლის „1902 წელს ბათომში“ დადგმით? ერთ-ერთ სატელევიზიო ინტერვიუში რეჟისორმა განაცხადა: „დიქტატორი სამშობიაროში არ იბადება, დიქტატორს ქმნის გარემო“. ბათუმელთა სპექტაკლის ადრესატიც სწორედ საზოგადოებაა, რომელიც მუდმივად ფხიზლად უნდა იყოს და გარკვეული პასუხისმგებლობაც აიღოს საკუთარ თავზე.
„თეატრი სახელოსნო 42“-ში ლევან წულაძის ინტერპრეტაციით დადგმული „ფრეკენ ჟული“ ადამიანურ ღირებულებზე, ადამიანთა შორის ურთიერთობებზე გამახვილებული აქცენტებით, ქალის და კაცის, ქალის და ქალის, მშობლების და შვილების, ბავშვობაში მიღებული ტრავმების შედეგებით, ტრაგიკულობამდე აყვანილი დრამაა. რეჟისორმა პიესის ტექსტი თითქმის უცვლელად გადაიტანა სცენაზე, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე კუპიურას.
ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის დრამატულმა თეატრმა მორიგი პრემიერა შესთავაზა მაყურებელს. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა დავით ნიკოლაძემ მორიგი დადგმისთვის გიორგი სიხარულიძე მიიწვია, რომელმაც ნინია სადღობელაშვილის ახალი ტექსტი „ქალაქის გული“ დადგა. ტექსტი, რომელიც საკუთრივ ჭიათურას და ჭიათურის დრამატულ თეატრს ეძღვნება (ქალაქი და თეატრი ერთ წელს დაარსდა) არ გახლავთ რეჟისორისა და დრამატურგისთვის პირველი შემოქმედებითი თანამშრომლობა. ყველაზე წარმატებულ კოლაბორაციად (არც თუ უსამართლოდ) „ბამბაზიის სამოთხე“ (მესხიშვილის თეატრი) და „ხალდე“ (დმანისის თეატრი) მიიჩნევა.
ქართულმა თეატრმა კარგად მოირგო მაკდონას დრამატურგია და ის მისი ორგანული ნაწილი გახდა. ქალაქის თეატრის „ლინეინის სილამაზის დედოფალი“ არ არის ამ პიესის პირველი სცენური ინტერპრეტაცია ქართულ თეატრში (მანამდე იყო დავით ბახტაძის დადგმა მესხიშვილის თეატრში) და არც უკანასკნელი (მალხაზ ასლამაზიშვილი ბათუმის თეატრის დასთან მუშაობს).
რუსთავის თეატრის ამჟამინდელ რეპერტუარში (რომელიც საკმაოდ ჭრელია და მრავალფეროვანი, სხვადასხვა ასაკის და ინტერესების მაყურებელზეა მორგებული) არსებულ სპექტაკლებში ხშირად ვხვდებით ახალგაზრდა მსახიობებს, ახალ კურსდამთავრებულებს და სტუდენტებსაც კი, ისე როგორც სხვადასხვა თაობის მსახიობებს (უხუცესებს, უფროს და შუახნის). სწორედ ერთ-ერთი ასეთი სპექტაკლია გიორგი ქანთარიას „კუნძულის ხეიბარი“, რომელიც მარტინ მაკდონას პიესის „ხეიბარი ინიშმაანის კუნძულიდან“ მიხედვით დადგა.
ვცდილობ თავი ავარიდო ხოლმე სტუდენტურ სპექტაკლებზე წერას, რადგან საწყის ეტაპზე მხარდაჭერა უფრო სჭირდებათ ვიდრე კრიტიკა. მათ (მსახიობების) შესრულებაზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა ფაქტორი, რაც გასათვალისწინებელი და მოსაფრთხილებელია. სტუდენტი რეჟისორის გიორგი კაშიას მიმართ ინტერესი „ირინეს ბედნიერების“ დადგმის შემდეგ გამძაფრდა, მით უფრო, რომ „წინანდლის პრემიის“ ძირითად სამეულში სწორედ ამ სპექტაკლით (რუსთავის თეატრი) აღმოჩნდა. როგორც აღვნიშნე, რადგან პროფესიაში დამწყებ შემოქმედთა გუნდზე უნდა ვისაუბრო, უფრო დელიკატური ვიქნები.
რეჟისორმა, ნიკა ჩიკვაიძემ, ეგზისტენციალური ლიტერატურის და აბსურდის თეატრის ელემენტები ერთ კოლბაში მოათავსა და კარგად შეანჯღრია...რას ვგულისხმობ? იმ ხერხებს რითიც ცდილობს აჩვენოს რიტუალური თეატრი თავისი შამანით და მსხვერპლებით. თეიმურაზი (გენა შონია) და მარგო (ანი ანდღულაძე) მზად არიან ჯაყოს (გიორგი სურმავა) ხიზნობისთვის, მათ კარგად იციან რაც ელით, მაგრამ თანხმდებიან თამაშის წესებს.
ნიკა ჩიკვაიძის „ჯაყოს ხიზნები“, ცალსახა მცდელობაა მიხეილ ჯავახიშვილის ცნობილი რომანის სცენური ინტერპრეტაციის ტრადიციებისგან გაქცევის. რეჟისორი მისი თაობის კოლეგებისგან სწორედ იმითაც გამოირჩევა, რომ ის კლასიკურ ნაწარმოებს ორიგინალურად, განსხვავებული ხედვით, ნაწარმოებში დასმული პრობლემის თანამედროვე ეპოქასთან მაქსიმალური ასიმილირებით არგებს თანამედროვეობას და სცენას.
„ჯაყოს ხიზნები“ მიხეილ ჯავახიშვილის, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია. მწერალი, ქვეყანაში შექმნილ უმძიმეს კრიზისსა და 20 საუკუნის საზოგადოებრივ-კულტურულ (მენტალურ) მდგომარეობას რომანში საინტერესოდ აღწერს. „ჯაყოს ხიზნები“ არა ერთ გზის გამხდარა ქართველი რეჟისორების ინტერესის, კვლევის, დაფიქრებისა და ინტერპრეტირების საგანი. სწორედ თუ გინდა გაეცნო ქართველს, რომელსაც ამ ქვეყნად არაფერთან ერთად ყველაფერი გააჩნია მიხეილ ჯავახიშვილის ამ რომანს უნდა მოჰკიდო ხელი და მასთან ერთად შეძლებ იმოგზაურო არა მხოლოდ წარსულში, არამედ აწმყოში (სამწუხაროდ!).
ყოველთვის დიდია მოლოდინი ფინალური აკორდის, რომელიც შეჯამებას და კულმინაციურ გადაწყვეტას ემსახურება. იმასაც ვიტყვი, რომ ამ ტრილოგიაში „მამამ“ ჩემზე განსაკუთრებით ძლიერი შთაბეჭდილება მოახდინა. გამორჩეულად ნააზრევი და საინტერესო სპექტაკლი იყო. არც „ვაჟიშვილი“ განიცდიდა მძიმე ემოციების/მღელვარების დეფიციტს. მესამე ნაწილში კი თითქოს ამ ყველაფრისგან დაიცალა რეჟისორი და წარმოდგენა გააკეთა მარტო იმიტომ, რომ უნდა გაეკეთებინა.
მოცემულ შემთხვევაში საუბარი გვაქვს გასულ წელს, ისტორიული ქარვასლის შენობაში „ათონელის თეატრის“ ეგიდით წარმოდგენილ სპექტაკლზე - „იულიუს კეისარი“ (უილიამ შექსპირი) დადგმული რეჟისორ გეგა გაგნიძის მიერ, როგორც მედია და სოციალური სივრცით ირკვევა კვლევითი ნამუშევარია - ახალი (არა თეატრალური) სივრცის გამოყენების პერსპექტივით, სადაც მსახიობისა და რეჟისორის ინტერვენცია თავად წარმოშობს კვლევის (?) საჭიროებას.
დარბაზში შესვლისთანავე, ვხედავთ სცენის წინ მდგარ ნახევრად დახრილ, დიდი ზომის ყვითელ ფიცარნაგს (რომელიც არ ახალია როგორც მსოფლიო, ისე ქართული თეატრისთვის) და მასზე მჯდომ მსახიობ მარინა ჯოხაძეს, რომელიც შემდეგ ფრაზას იმეორებს: ‘’Get Out Of Here’’ - რაც ე.წ. მოწოდებად შეიძლება ჩაითვალოს - სანამ ჯერ კიდევ შეგიძლია, თავს უშველე.
მარჯანიშვილის თეატრის სხვენში 2023 წლის მიწურულის საპრემიერო ჩვენებად წარმოდგენილი „ფიროსმანი", მიმდინარე თეატრალური სეზონის ერთ-ერთი ფავორიტი სპექტაკლია. იგი ნიკა ლუარსაბიშვილისა და მისი თანამოაზრეების მიერ 2019 წელს დაარსებული "მოხეტიალე მთვარის თეატრის" მეოთხე ნამუშევარია. მასში თამაშდება უსამართლო წუთისოფლის გაშმაგებულ რიტმში ჩაკარგული თავმდაბალი ინტელიგენტის ცხოვრებისა და შემოქმედებითი მოღვაწეობის დრამატული ისტორია.
ქორეოგრაფიული ფენტეზი ოქროს საწმისის მითზე - ასე განსაზღვრეს თავად ავტორებმა თათა თავდიშვილმა და ტატო გელიაშვილმა თავიანთი ახალი სპექტაკლის „AIA“ (აია-კოლხეთის ადრინდელი, უძველესი სახელი) ჟანრი, რომელიც დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე დაიდგა საქართველოს შოთა რუსთველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტში ამავე უნივერსიტეტის სტუდენტებისა და კურსდამთავრებულთა მონაწილეობით.
რთულია შექმნა სცენაზე ის მუხტი, ემოცია, დუენდე რაზეც წერდა ლორკა. ამ ყველაფერს დიდი შრომა და გამოცდილება ჭირდება. ბევრი დეტალია სპექტაკლში, რომელიც გამოვტოვე, რადგან დაუსრულებელ აბსურდულ ძიებამდე მიგვიყვანდა. კარჩაკეტილობა, ძალაუფლება, იერარქია, არშემდგარი სურვილები და ფანტაზიები - არცერთი ხაზი არ ვითარდება სპექტაკლში. ჩვენ ვხედავთ გაბოროტებულ, ჰომოსექსუალ, აგრესიულ ქალებს, რომლებსაც რა სურთ თავადაც არ იციან.
მიმდინარე სეზონში ქართველმა მაყურებელმა მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ კიდევ ერთი ახალი, უდავოდ საინტერესო ინტერპრეტაცია იხილა. სპექტაკლი ამჯერად ფოთის თეატრის მინიატურულ სცენაზე დადგა ახალგაზრდა რეჟისორმა ნიკა ჩიკვაიძემ. ერთმოქმედებიანი წარმოდგენა ძალზე ლაკონურია და თითქმის ერთი ამოსუნთქვით ვეცნობით XXI სააუკუნის თვალთახედვიდან წარმოდგენილ ეროვნულ ტრაგედიას.
ფოთის თეატრში გასული შემოდგომის სეზონზე პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე თუთაბერის“ (რეჟისორი-საბა ასლამაზიშვილი), ზამთრის სეზონზე კი მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ (რეჟისორი ნიკა ჩიკვაიძე) პრემიერა გაიმართა. როგორც ჩანს ფოთის თეატრმა ინტერესი ეროვნულ კლასიკოს მწერლებზე შეაჩერა და მათ პოპულარიზაციას მიჰყო ხელი.
რამდენად ჰიპერენერგეტიკული მუხტის მქონე და მიმზიდველია დიმიტრი ალექსიძის სასწავლო თეატრის სცენაზე წარმოდგენილი დამოუკიდებელი პროექტი - ქორეოგრაფიული ფენტეზი „AIA” ოქროს საწმისის მითზე დაფუძნებული, ეს ცალკე სადისკუსიო თემაა, მაგრამ ცალსახად აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ დამდგმელი რეჟისორების, ტატო გელიაშვილისა და თათა თავდიშვილის (რომლებიც ქორეოგრაფის, სცენოგრაფისა და კოსტიუმების მხატვრის ფუნქციასაც ითავსებენ) ნამუშევარი მაღალი დისციპლინური მიდგომით გამოირჩევა, რაც ქორეოგრაფიას ზუსტად ემჩნევა. (იგივე დასტურდება თავდიშვილის კიდევ ერთ ნამუშევარში სტუდენტებთან - სპექტაკლში „ლისისტრატა“).
რეჟისორი ნიკა ლუარსაბიშვილი „კრეპის უკანასკნელი ფირის“ შემდეგ მარჯანიშვილის სხვენში, კვლავ თოჯინურ სპექტაკლს გვთავაზობს, თუმცა სულ სხვა ხელოვანზე და სულ სხვა ინტერპრეტაციით. მისი ინტერესი ნიკო ფიროსმანის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე ჩერდება. რეჟისორი დაახლოებით ორი წლის მანძილზე მხატვრის ცხოვრების მნიშვნელოვან/უცნობ დეტალებს/ფაქტებს აგროვებს, აერთიანებს და პიესის სახეს აძლევს რაც, წარმოდგენის ხარისხს და წარმატებას ერთგვარად განსაზღვრავს. სპექტაკლში რეჟისორმა შექმნა გარემო, - ფიროსმანის წარმოსახული სახე გააცოცხლა და ინტერპრეტირებული/რეალობასთან ახლოს მდგომი მისი ცხოვრება გვაჩვენა.
რეჟისორი ნიკა ლუარსაბიშვილი ორი წლის განმავლობაში ეცნობა თითქმის ყველა პუბლიკაციას ქართულ და უცხოურ ენაზე; გიორგი ლეონიძის, ძმები ზდანევიჩების, ლადო გუდიაშვილის დღიურებიდან შეგროვებულ მასალებს; აპიესებს და რეალობასთან მიახლოებულად გვთავაზობს ბურუსით მოცულ ფიროსმანის ცხოვრებას, რომელიც ჩვენში გარომანტიზებული და ლეგენდასავით შემორჩენილია.
და ეიფორიის ხანაში (მუხრან მაჭავარიანის 1832 წლის ციკლი რომ უმაღლეს პოეზიად გვესახებოდა) გამოქვეყნდა ქეთი ნიჟარაძის სრულიად არასტანდარტული და არატრადიციული პროზა, რომელიც არამც და არამც არ იწვევდა ესთეტიკურ ტკბობას ან ეროვნული თავისთავადობის შეგრძნებით გამოწვეულ აღფრთოვანებას. სულაც პირიქით - იგი იწვევდა გულისტკივილს, რადგან მარტოსული ქალის ტრაგიკულ და ნევროტულ სულიერ სამყაროში გვახედებდა;
ლევან წულაძის „დირიჟორის“ მოქმედება სახელოსნო 42-ის უზარმაზარი დარბაზის თავისთავადი კონსტრუქციის სცენაზე, უცვლელ სივრცესა და დეკორაციაში იშლება და რამდენიმე „ნოველა“-ეპიზოდისგან (პირველი მოქმედება - 6, მეორე - 5 - სურათისგან) შედგება. ახალდასრულებული ომისშემდგომი გერმანიის, ბერლინის ამერიკული ზონის რომელიღაც ქუჩის ნანგრევების (ანტიკურ სვეტებიანი კედელი და კლასიცისტური ფასადები) ინსტალირებულ ფონზე. მწუხარე და თოვლიანი უცვლელი ხედი უხილავ/წარმოსახვით სცენურ კედელს მიღმა. შემოდგომაზე გამხმარი და აქამდე შემორჩენილი ბალახის კორტოხით. ჯერ ისევ დროდადრო თოვს და შემდეგ, ადრიანი გაზაფხულია.
„დირიჟორი“ - ასე უწოდა რეჟისორმა ლევან წულაძემ თეატრ სახელოსნო 42-ში რონალდ ჰარვუდის პიესის მიხედვით შექმნილ სპექტაკლს, რომელიც ახალ სათეატრო სივრცეში რეჟისორის რიგით მესამე წარმოდგენაა. რონალდ ჰარვუდი ცნობილი დრამატურგი და სცენარისტია, მისი ნაწარმოებების მიხედვით არა ერთი სპექტაკლი თუ ფილმია შექმნილი.
ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი კაშიამ ქართული დრამატურგიის თითზე ჩამოსათვლელ შედევრთაგან ერთ-ერთი, დავით კლდიაშვილის - სურათი სოფლის ცხოვრებიდან - „ირინეს ბედნიერება“ დამოუკიდებლად, ფაქტობრივად ენთუზიაზმით (სასწავლო პროცესს მიღმა, მოხალისეობრივად), თანამოაზრეებთან ერთად დადგა. თანამოაზრეობა, თეატრისადმი გულწრფელი სიყვარული, პროფესიული გამოუცდელობა და მყიფე ენთუზიაზმი დამდგმელ ჯგუფს ნამდვილად ეტყობა.
კოკა-კოლას ქარხნის ეზოში რკინის კიბის ავლის შემდეგ, ცივი ბეტონის იატაკის დისტანციას ხანგრძლივი სიარულით და ხმაურიანი ნაბიჯებით რომ დაფარავთ, თანამედროვე დარბაზი დაგხვდებათ- 264 მაყურებელზე გათვლილი. ცხადია დიდი თეატრების დარბაზებისგან განსხვავებით ოქროთი მოვარაყებული ჩუქურთმების გარეშე. ძველი, გენიალური და მარადიული კი შექსპირის ტექსტი - „ოტელო“.
დროა თეატრებმა სოფლებში იარონ. სოფლებმა აღარ იციან თეატრი და თეატრმა არ იცის სოფელი. თეატრების „სწრაფვამ“ „ევროპისკენ“ გარკვეული გაუცხოება გამოიწვია. „მაღალი სტილი“ ძალიან დაშორდა სოფელს. „რთული“ დრამატურგია აღარ არის სოფლისთვის. მსახიობს არ წყურია სოფელში თამაში, ეჩოთირება, არ გრძნობს გამოწვევად, არც ვალდებულებად არ მიაჩნია. ხელოვნების ცნობიერება კრიზისშია.
ქართულ თეატრში შექსპირის დრამატურგიის ინტერპრეტაციათა რიცხვი გეომეტრიული პროგრესიით იზრდება. ერთი თვეც არ გასულა ახალი თეატრალური სეზონის დაწყებიდან, და უკვე სამმა თეატრმა შექსპირის სხვადასხვა პიესის ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა - ფოთის თეატრში საბა ასლამაზიშვილმა „ქარიშხალი“, ახალგახსნილ სახელოსნო 42-ში ლევან წულაძემ „ოტელო“, ხოლო ახალ თეატრში დავით დოიაშვილმა „მეფე ლირი“.
ამბავი დედისა და ქალიშვილის ცხოვრებაზეა. მოქმედება თელმას (დედა) სახლში ვითარდება. სპექტაკლი იწყება გაუგონარი, თავზარდამცემი ამბით - ჯესი (ქალიშვილი) მშვიდად, აუღელვებლად უტყდება დედას, რომ ღამე თავის მოკვლას აპირებს. ეს არის კვანძის შეკვრაც, გახსნაც და თითქმის კულმინაციაც. იწყება ფსიქოლოგიური დრამა. შოკისმომგვრელი ინფორმაცია ქმნის დაძაბულ, ემოციურად დატვირთულ ატმოსფეროს.
ფოთის თეატრში ახალი სეზონი ორი პრემიერით პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“ და უილიამ შექსპირის „ქარიშხლით“ გაიხსნა, რომლის რეჟისორი თეატრის ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი საბა ასლამაზიშვილი გახლავთ. ეს უკანასკნელი პიესა ინგლისელი დრამატურის გვიანდელი რენესანსის ეპოქის კრიზისს ასახავს მიიჩნევა და არც თუ ისე პოპულარობით სარგებლობს, როგორც მისი სხვა ნაწარმოებები. ხოლო, „ყვარყვარე თუთაბერი“ - სატირა, რომელიც ადამიანის დამპყრობლურ/მედროვეობის ბუნებას ასახავს.
საქართველოში შექსპირის დადგმას დიდი ტრადიცია აქვს. ბოლო პერიოდში, შექსპირის რამდენიმე საინტერესო ინტერპრეტაცია ვიხილეთ თბილისისა თუ რეგიონის თეატრებში: ავთო ვარსიმაშვილის „ოტელო“ თავისუფალ თეატრში, საბა ასლამაზიშვილის „ქარიშხალი“ ფოთის თეატრში, დავით დოიაშვილის „მეფე ლირი“ ახალ თეატრში. ჩვენს ქვეყანასა და საზოგადოებაში არსებული პრობლემების წარმოსაჩენად ხელოვანები მუდამ თანამედროვე შექსპირის დრამატურგიას მიმართავენ.
ფარაჯანოვი პირველად დაიდგა...
ფარაჯანოვს სძულდა თეატრი, ხელოვნების დარგად არ თვლიდა...
ახმეტელის თეატრი სწორ ტოპოსშია. ის უზუსტეს წერტილოვან დარტყმებს - ძალიან დადებით დარტყმებს - ახორციელებს ჩვენს კულტურულ ყოველდღიურობაზე. მარტო ის რად ღირს, სოფლებში რომ დადის და „ჰელადოსს“ უჩვენებს ყველასგან დავიწყებულ ჭეშმარიტებებს - სოფელში მცხოვრებ ბავშვებს (და არა მხოლოდ მათ); ახლა კი ფარაჯანოვი - ეს უკვე ქალაქის გახსენებაა, ქალაქის ნამდვილი გახსენება (და გარკვეულწილად დეკონსტრუქციაც).
2023-2024 წლების სეზონი ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, 16-17 სექტემბერს, ორი პრემიერით გაიხსნა. წარმოადგინეს უილიამ შექსპირის „ქარიშხალი“ და პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“. ეს ამბავიც „ჩვეულებრივი“ იქნებოდა, ორივე სპექტაკლი ერთ რეჟისორს - საბა ასლამაზიშვილს - ერთდროულად, პარალელურად რომ არ დაედგა და საპრემიერო ჩვენებებიც დღემიყოლებით არ გამართულიყო.
პანდემიის დასრულების შემდეგ ვასო აბაშიძის მუსიკისა და დრამის სახელმწიფო თეატრი ახალ მისამართზე გადავიდა - ყოფილი რკინიგზელების სახლი. გზაში სახელიც შეიცვალა - მუსიკა და დრამა ჩანაცვლდა სიტყვათა შეთანხმებით - ახალი თეატრი. შესაბამისად, ეს სიტყვათა შეთანხმება თავისთავად ბადებს რამდენიმე კითხვას: რას გულისხმობს ახალი თეატრი?
ზუგდიდის ტრადიციული თეატრის შენობა რემონტდება, თეატრის თანამშრომლები ადგილობრივი კულტურის ცენტრს არიან შეფარებულნი და უნდა ვთქვა, რომ მსახიობებს და თეატრის თანამშრომლებს სრულიად გაუსაძლის პირობებში უხდებათ მუშაობა. არ ვიცი სად ატარებენ რეპეტიციებს, მაგრამ სპექტაკლის სანახავად სულისშემხუთველ დარბაზში შევედით, სადაც სიცხისაგან გათანგულ მაყურებელს გული რომ არ წასვლოდა, პარტერში, ადგილ-ადგილ ვენტილატორები ჩამოერიგებინათ.
ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის თეატრმა 2023 წლის 18 ივლისს მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე წარმოადგინა სპექტაკლი სახელწოდებით „ფიროსმანი“. დამდგმელმა რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა ვადიმ კოროსტილოვის ცნობილი პიესის საკუთარი ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. სცენოგრაფია ნინო კიტიას ეკუთვნის, რომლის ნამუშევარს კიდევ ერთხელ შევხვდი წელს, ამჯერად უკვე ზუგდიდის თეატრში და ეტყობა, მხატვარი საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობს თეატრში.
ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის თეატრმა 2023 წლის 18 ივლისს მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე წარმოადგინა სპექტაკლი სახელწოდებით „ფიროსმანი“. დამდგმელმა რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა ვადიმ კოროსტილოვის ცნობილი პიესის საკუთარი ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. სცენოგრაფია ნინო კიტიას ეკუთვნის, რომლის ნამუშევარს კიდევ ერთხელ შევხვდი წელს, ამჯერად უკვე ზუგდიდის თეატრში და ეტყობა, მხატვარი საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობს თეატრში.
მიხეილ ჩარკვიანი არა მარტო სპექტაკლის რეჟისორი, არამედ სცენოგრაფი და ინსცენირების ავტორიცაა. საერთოდ, რეჟისორის შემოქმედებას რომ დავუკვირდეთ (განსაკუთრებით კი, ბოლო პერიოდის), შევამჩნევთ, რომ იგი შთაგონებულია გერმანული თეატრის სხვადასხვა სტილითა და მიმართულებით, ბრეხტის, პისკატორისა და სხვა ხელოვანთა შემოქმედებით, რაც თუნდაც იმაში გამოიხატება, რომ იგი „ღია სივრცის“, დეცენტრალიზებული თეატრის ერთ-ერთი დამაარსებელია, ასევე, 2022 წელს დადგა დოკუმენტური სპექტაკლი „გამოსვლა“.
ამბობენ საქართველოს ისტორია მეფეების ისტორიააო. სრულად ვერ ვეთანხმები ამ აზრს. ისტორიას მათთან ერთად ქმნიდნენ უბრალო ადამიანები, ჩვეულებრივი მოკვდავნიც: მაია წყნეთელი და თინა წავკისელი, ცოტნე დადიანი და არსენა მარაბდელი, მარო მაყაშვილი და ვარინკა წერეთელი. მათი ლეგენდად ქცეული ცხოვრება წერილებში, მოთხრობებში და სასცენო ნაწარმოებსა და კინოფილმებშია ასახული.
მძიმე ატმოსფეროა გაცრეცილი ავეჯით გავსებულ გრძელ ოთახში (მხატვარი: ნათია ბერაძე). ის ასახავს აქ მცხოვრები ძმების ემოციურ მდგომარეობას - მარტოსულობას. თარო წარმოადგენს ინტელექტუალური ჩართულობის მცდელობას, რომელიც მაშინვე ქარწყლდება, როგორც კი ერთ-ერთი ძმა ფეხებით შესდგება ძირს დაყრილ რამდენიმე წიგნს. კედელზე დაკიდებულ სხვადასხვა ფოტოზე ბუნდოვნად ჩანს შორეულ წარსულში დარჩენილი ერთ დროს აქტიური ცხოვრება. ნახატებს შორის გამორჩეულად თვალსაჩინოა ძაღლის პორტრეტი.
უხერხემლო - სიყვარულია, მშობლის სიყვარული! სიყვარული ვერასოდეს დადგება თავის თავის დასაცავად. ის ყოველთვის სხვის მხარეზე დგას, თუ მართლა სიყვარულია. ის მიმტევებელია, თუ მართლა სიყვარულია, ის მონანიეა, მას სჩვევია უპირობო თანაგრძნობა, უპირობო პატიება. რადგან ეს სიყვარული შვილისადმია მიმართული. სიტყვაში „დედაშვილობა“ და „მამაშვილობა“ არასოდეს დავსვამ ტირეს. ვერავინ იტყვის ამ სიტყვაში რომელია უფრო დიდი და მთავარი, მშობელი თუ შვილი? უხერხემლოც სწორედ ეს დაუნაწევრებელი დედაშვილური და მამაშვილური სიყვარულია.
სპექტაკლი იზოლაციის ესთეტიკით იწყება, კონზუმერიზმის ხიბლს პრეზენტირებს, უპირველეს ყოვლისა, მის კერპში - ბავშვში რომ იდგამს ფესვებს და მასვე რომ აქცევს მის უპირველეს მსხვერპლად, შესაწირ ზვარაკად; შემდგომ ვხედავთ რეპრესიულ ფანტასმაგორიას და-ძმას შორის, რომლებიც რეპრესირებული და კომპენსირებული ერთდროულად არიან თავიანთი ფანტასმაგორიით.
იწყება. საინტერესო სივრცეა, ღვინის სარდაფს ჰგავს. სცენა და დარბაზი სუსტად არის გამიჯნული ერთმანეთისგან. საკმაოდ ინტიმური გარემოა. ადგილები დანომრილი არაა. ეს უკვე შფოთის საფუძველია. ანუ ისევ უნდა იჩქარო, რათა დაჯდე იქ, სადაც არ იცი… არ მიყვარს გაურკვევლობა. რიტმიდან მაგდებს და მაფორიაქებს. თეატრში განსატვირთად მივდივარ, სკამებზე საჭიდაოთ კი არა?!
ამბავი, რომელზეც სპექტაკლის სათქმელი, პრობლემატიკა და სიუჟეტი (თუ საერთოდ, ასეთ შემთხვევაში, შეიძლება, სიტყვა სიუჟეტი გამოვიყენო) იგება, ყარაბაღიდან დევნილ სომეხ სიმონიანების ოჯახსა და მის გარშემო ვითარდება. ოჯახის შემადგენლობა ასეთია - ცოლ-ქმარი - მილა - ბუბა გოგორიშვილი (მან, როგორც ათასობით ქალმა, ყველაფერი სხვას შესწირა, უარი თქვა საკუთარ თავზე, სურვილებზე, გეგმებზე, ბოლომდე იბრძოლა და საბოლოოდ მარტო დარჩა) და გენა (მან, როგორც ბევრმა კაცმა - სომეხმა, ქართველმა თუ აზერბაიჯანელმა - ვერც ადგილი დაიმკვიდრა ახალ ცხოვრებაში,
ყოველთვის, როდესაც ანტონ ჩეხოვის პიესების დადგმებს (ნებისმიერს და სადაც) აანალიზებენ, პირველ რიგში, აზუსტებენ, შენარჩუნებულია თუ არა სპექტაკლში ავტორის (ჩეხოვის) „სული“ და მისეული ატმოსფერო (რატომღაც განსაკუთრებით, სწორედ ჩეხოვთან დაკავშირებით). ამის თაობაზე, ყველას მაინც ალბათ საკუთარი მყარი (იქნებ, არამყარიც) ვერსია აქვს (როგორც რეჟისორს, ისე, კრიტიკოსს), მაგრამ, ვინმემ დანამდვილებით იცის, რომელია „ეს“ სული და „მისი“ ატმოსფერო?! მე, პირადად, არა.
ნინო მაღლაკელიძემ ქუთაისის თოჯინების თეატრში, ცნობილი ჰანს კრისტიან ანდერსენის მოთხრობის „მახინჯი იხვის ჭუკის“ ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა. დამდგმელი რეჟისორი და ინსცენირების ავტორიც თავად ნინო გახლავთ. ტექსტი დაამონტაჟა/შეკვეცა და მთავარი ამბის ხაზი განავითარა. აქვე აღვნიშნავ, რომ სპექტაკლმა ყაზახეთის თოჯინების თეატრების მეექვსე საერთაშორისო ფესტივალზე „გრან-პრი“ აიღო.
ალბათ, ალექს ჩიღვინაძის პიესა - „უხერხემლო“ ერთხელ უნდა დადგმულიყო და ისიც ზუგდიდის თეატრში (რეჟისორი: დავით თურქიაშვილი). თუ რეჟისორს რამე ახალი ხედვა არ აქვს, მაშინ რატომ უჩნდება სურვილი უკვე არაერთხელ დადგმული სპექტაკლის ხელახლა დადგმის?.. არ ვიცი, ამაზე არ მაქვს პასუხი. შეიძლება არსებობდეს სხვა მოტივი ან იმის განცდა, რომ თავისი ვერსია უკეთესი იქნება...
ოჯახური ურთიერთობების განხილვა, დილის ხუთ საათზე, მზესუმზირის გარჩევა/თანხლებით იწყება - ჭექა-ქუხილის ხმა კონფლიქტის გარდაუვალობას მოგვასწავებს, რის შემდეგაც ვხედავთ როგორ გადაიქცევა სამზარეულო ერთგვარ შეჯიბრის ადგილად. სიტყვიერი და ფიზიკური დაპირისპირების ზღვარი იშლება და ვხედავთ წყვილის გასვლას რეალობიდან - გაქცევას მათ გამოგონილ სამყაროში.
„ფიწალი დისნეისკენ“ ყურადღების წინასწარი მიპყრობისა და მიზიდულობის ძალა ისიც იყო, რომ სპექტაკლი უჩვეულო პირობებში შეიქმნა, რომ დადგმაზე რეჟისორმა კი არ იმუშავა (როგორც წესი და რიგია), არამედ მსახიობებმა - სოფიო ზერაგიამ, ნიკუშა ბაქრაძემ, სანდრო სამხარაძემ და ლაშა მებუკემ - რომლებიც თვითონვე მონაწილეობენ სპექტაკლში; მათთან ერთად - სცენოგრაფმა თამრი ოხიკიანმა, მუსიკოსებმა - გიორგი გიგაშვილმა და ნიკალა ზუბიაშვილმა და მთარგმნელმა გურამი ღონღაძემ. ამ გუნდს არ დასჭირდა არც „ხელმძღვანელი“ და არც „მაკონტროლებელი“. თამამი გადაწყვეტილება იყო და ასევე თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ უჩვეულო ექსპერიმენტი შედეგიანად დასრულდა. როგორც ყოველთვის ჯილდოვდება ხოლმე გამბედაობა. ვიტყოდი, ზეშედეგიანად.
აღნიშნული პლატფორმა უმთავრესად რელევანტურია საშემსრულებლო ხელოვნების მიმართულების სტუდენტთა პროფესიული უნარ-ჩვევების გაღრმავების მიზნით, ასევე, სამომავლო საერთაშორისო კოლაბორაციული კავშირების ხელშეწყობისა და ზოგადად, დარგის ინტერნაციონალურ რანგში, სტუდენტური პლატფორმების ურთიერთკავშირების დამყარების თვალსაზრისით.
_JPG.jpg)
რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ ვანის კარლო საკანდელიძის სახელობის სახალხო თეატრი და დმანისის ზინაიდა კვერენჩხილაძის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრის კოპროდუქციის ფარგლებში დადგა გურამ ბათიაშვილის საკმაოდ გავრცელებული პიესა „ვალი“ (პირველად პიესა „ვალი“ დაიდგა 1979 წელს ქუთაისის ლადო მესხიშვილის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში).
_JPG.jpg)
სპექტაკლში არ ჟღერდება სახელები, არამედ მათი მიმართვით ფორმა ნომრებია. მაგალითად მესამე მსაჯული საკუთარ, პირად ტრაგედიას ატარებს და საკუთარ ვაჟთანაა გაუცხოებული, შესაბამისად ყოველივეს პირად მაგალითზე დაყრდნობით აფასებს. ნომერ მეხუთე კომპლექსებისაგან გათავისუფლებას, საკუთარი წარსულისგან დისტანცირებასა და აწმყოში თავის დამკვიდრებას ცდილობს: „მეც ზუსტად ასეთ სოციუმში გავიზარდე და მერე რა?“
ბოლო წლების ქართულ თეატრს აბსურდის დრამატურგიამ ტალღამ „გადაუარა“, სემუელ ბეკეტის „თამაშის დასასრული“, „გოდოს მოლოდინში“, ედუარდ ოლბის „შემთხვევა ზოოპარკში“, ალბერ კამიუს „გაუგებრობა“, ეჟენ იონესკოს „ქაჩალი მომღერალი ქალი და „მარტორქა“ - რთულია ამაში რაიმე ტენდენცია აღმოაჩინო, რადგან სხვადასხვა თეატრებში, სხვადასხვა დროს და სხვადასხვა რეჟისორებმა თავის საკუთარი სათქმელი
თანამედროვე რუსი დრამატურგის ივან ვარიპაევის შემოქმედება თავის ქვეყანასა თუ ევროპაში მეტ-ნაკლებად ცნობილია, მაგრამ საქართველოში პირველად ახალგაზრდა რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ ათონელის თეატრიდან გააცნო ქართველ მაყურებელს. თეატრთან დამეგობრებული მაყურებელი უკვე კარგად იცნობს გეგა გაგნიძის შემოქმედებას და მეტიც, მისი ხელწერის ამოცნობაც შესაძლებელია. ამდენად, ფაქტი, რომ მისმა ნამუშევარმა მაყურებლის მოწონება დაიმსახურა აბსოლუტურად მოსალოდნელი იყო.
გორის გიორგი ერისთავის თეატრის რეპერტუარს ახალი კომედია შეემატა - შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სარეჟისორო ფაკულტეტის მესამე კურსის (ჯგუფის ხელმძღვანელია გია კიტია) სტუდენტმა გიორგი თენაძემ რამდენიმე ვოდევილი გააერთიანა და სახელით „მზე კიდევ ამოვა“ მაყურებელთა წინაშე წარადგინა. პროექტი საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს კონკურსის - „სტუდენტი რეჟისორების სპექტაკლების დადგმის ხელშეწყობის" პროგრამის ფარგლებში განხორციელდა.
საინტერესოა, რითია აღნიშნული პიესა დღემდე მნიშვნელოვანი რეჟისორებისთვის?! მე-20 საუკუნის კლასიკოსი მწერლის ტრაგედიაში დასმული საკითხი - სექსუალური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობა და გულგრილი საზოგადოების წინაშე მარტო დარჩენილი, უფლებაშელახული ქალის თემა მუდამ აქტუალურია. შესაბამისად, სულაც არაა გასაკვირი, რომ დღეს, ქართული თეატრის სცენაზე, ხშირად თამაშდება დავით კლდიაშვილის სიუჟეტები.
სიღნაღის თეატრალური ფესტივალის ფარგლებში ვნახე გურამ ბათიაშვილის „ვალი“, რომელიც დმანისის პროფესიული და ვანის სახალხო თეატრის კოპროდუქციაა. ამ პიესის ახალი სცენური ვერსიის რეჟისორი გიორგი სიხარულიძეა, რომელმაც გამორჩეულ მსახიობებთან ერთად, მოგვიყვა ქართველთა და ებრაელთა მრავალსაუკუნოვანი მეგობრობის ამბავი.
მთელი წარმოდგენის მანძილზე სცენაზე მყოფ მსახიობებს, ურთულეს გარემოში უხდებათ განასახიერონ მათი უსასრულოდ ნერვიული, პრეტენზიული, მაძიებლური პათოსით აღსავსე მხატვრული გმირები. ისინი ხმის ზუსტი ფიორიტურებით, სახისმეტყველებით, თვალებით, მოზომილი და დახვეწილი მოძრაობებით ცდილობენ დაძლიონ ყველა სირთულე, რასაც ქმნის სრულიად ცარიელი და ძალზე ვიწრო სივრცე,
როცა ჩვენ გვესმის „საწვავი“, ცხადია, საერთოდ არ მოგვდის მსგავსი ასოციაციები, შესაბამისად, თავიდანვე არ გვაქვს სპექტაკლის მიმართ სწორი ინტერესი; შედეგად, სპექტაკლის ამოცანა გართულებულია: მან უნდა აღუძრას მკითხველს ის, რაც თავიდანვე უნდა ჰქონოდა, სპექტაკლის დაწყებამდე. ეს იგივეა, ბალეტი აჩვენო მაყურებელს, ვისაც წარმოდგენა არ აქვს, რა არის ბალეტი.
საქართველოს თოჯინების სახელმწიფო თეატრების გაერთიანებამ გაზარდა ახალგაზრდა რეჟისორების ინტერესი თოჯინური თეატრის მიმართ. ვფიქრობ, არაა შემთხვევითი მოვლენა, რომ ამ უახლესი შემოქმედებითი ტალღის უპირობო ლიდერი სპექტაკლი: ,, ვანო და ნიკო“, სწორედ რეჟისორ გია კიტიას სტუდენტმა - მარიამ სიხარულიძემ დადგა. ბატონი გია კიტია დიდი ხნის მანძილზე იყო მოზარდ მაყურებელთა თეატრის მთავარი რეჟისორი.
საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სასწავლო თეატრის სცენაზე უჩვეულოდ საინტერესო, ორიგინალური სპექტაკლი გათამაშდა. დრამის ფაკულტეტის, თეატრის რეჟისურის სპეციალობის მაგისტრატურის პირველი კურსის სტუდენტის გიორგი კაშიას მიერ დადგმული დავით კლდიაშვილის „ირინეს ბედნიერება“, სეზონის ფავორიტად იქცა
მიჯაჭვულია „პრომეთე“, უიმედოდ მიჯაჭვული, მეტაფიზიკური და მიწიერი ვნებებით...
უნივერსალური „პრომეთეს“ მიჯაჭვა თავისუფალი მეტაფორაა იმისა, თუ როგორ ვართ დღეს, როგორ ვიყავით გუშინ და როგორ შეიძლება ვიყოთ ხვალ - მიჯაჭვულები ყველაფერზე; როგორ მოქმედებს ჩვენზე სხვების აზრები, ქცევები, როგორ გვსჯის სხვისი სიმკაცრე და როგორ გვხდის სტატიკურსა და სამუდამოდ ადიქციურს!
საბა ასლამაზიშვილი „უბედურების“ (Mooz Art) და „ირინეს ბედნიერების“ (ახალციხის თეატრი) შემდეგ კლდიაშვილის რიგით მესამე პიესას დგამს - „დარისპანის გასაჭირი“. აშკარაა, რომ რეჟისორისთვის ეს ავტორი საინტერესო და მრავლისმთქმელია, თან ძალიან თანამედროვე. საბა ასლამაზიშვილი კლდიაშვილის ამბების შინაგანი არსის ძალიან კარგი ინტერპრეტატორი აღმოჩნდა.
თამაშობენ ტოპ გოგოები - ნატა მურვანიძე, ნინო კასრაძე, კატო კალატოზიშვილი, ქეთა შათირიშვილი, ნატუკა კახიძე, ქეთი ხიტირი, თეა კიწმარიშვილი, ლიზა კერესელიძე, ტოპ დრამატურგის - ქერილ ჩერჩილის, ტოპ პიესას - „ტოპ გერლზ“, ტოპ ადგილებში - ჯერ ფეხბურთის სტადიონზე, მოგვიანებით - ბაპტისტურ ეკლესიაში, ტოპ რეჟისორის - გურამ მაცხონაშვილის სპექტაკლში, ტოპ მიზეზები - იმისთვის, რომ ტოპ სანახაობა გამოვიდეს...
პირველი და უმთავრესი, რაც თვალში საცემია, ესაა სცენური სივრცის სრული გათავისუფლება ეთნოგრაფიული დეტალებისა და ეროვნული კოსტიუმებისგან. ის მხოლოდ ილიკო სუხიშვილის მიერ დადგმულ საცეკვავო ნომრებშია შემორჩენილი. მთავარი და მეორეხარისხოვანი პერსონაჟების კოსტიუმებიც ნაწილობრივ აბსტრაქტული და გათანამედროვებულია.
არ ვიცი რამდენად იცნობს რეჟისორი თანამედროვე გერმანულენოვანი თეატრის (გერმანია, ავსტრია, შვეიცარია) რეჟისორების მიდგომასა და დამოკიდებულებას ჩეხოვის დრამატურგიისადმი, მაგრამ ფაქტია, „დარისპანის“ რეჟისორული ენა და აბსურდული „სინტაქსი“ გაცლებით ახლოა ვთქვათ, კრისტოფ მარტალერის („სამი და“) ლუკ ბონდის („თოლია“ ), იურგენ გოშის („ძია ვანია“), ან ლუკ პერსევალის („სამი და“) რეჟისორულ და ტექსტუალურ ძიებებთან, ვიდრე საკუთრივ კლდიაშვილისეული დადგმების ქართულ ტრადიციასთან.
რობერტ სტურუამ ესქილეს ტრაგედია გროტესკულ ბუფონადად აქცია, რომელშიაც კაცთა მოდგმის ბედ-იღბალზე ფილოსოფიური განსჯანი ჩააქსოვა. რეჟისორმა პიესის მხოლოდ პირველი ნაწილი დადგა. სტურუას სათეატრო ენისთვის დამახასიათებელია ტექსტზე მუშაობა, კუპიურები, გადაადგილებები, ჩამატებები. ამჯერად, რეჟისორმა ესქილეს პიესა უხვად გააჯერა საკუთარი ფრაზებით, გოგა ბარბაქაძის ჰეფესტომ კი ჰერმესის, მაწანწალას, ღმერთი დიონისეს ბაკქანალიის აქტიური მონაწილის და რეჟისორის ნიღბებიც მოირგო.
სპექტაკლის პირველმა ხუთმა წუთმა დაამსხვრია ჩემი ყველა ნეგატიური მოლოდინი, შემდგომი 15 წუთი გაცდა ჩემს პოზიტიურ იმედებს, და შემდგომი 15 წუთი საკმარისი გახდა იმისთვის, რომ მეღიარებინა: ცხოვრებაში პირველად ვნახე ტრაგიკულის ფენომენი სცენაზე, ცოცხლად, (წმინდა ტექნიკური შეფასებით) ტრაგიკომედია, რომელსაც ასევე შეგვიძლია აბსურდული დრამა ვუწოდოთ. „პრომეთემ“ ბევრად აჯობა ჩემს ბოლოდროინდელ შთაბეჭდილებას - ტერზეპულოსის „ალარმეს“, - მაღალი ხარისხის დრამას.
მოდარაჯე მზერა ადვილად შენიშნავს: სპექტაკლების ანალიზისას კრიტიკოსების მხრიდან ხარისხის განმსაზღვრელი მთავარი ნიშანი, „მიგნებების“ რაოდენობაა; თითოეული მიზანსცენა ტექნიკურ თუ კრეატიულ მიგნებებთანაა გათანაბრებული, არსებითად ეს შეგვიძლია მოვნიშნოთ გარკვეული სახის წერტილად, სადაც კრიტიკოსები და რეჟისორები ერთმანეთს კვეთენ და თვალს უკრავენ.
„დარისპანის გასაჭირი“ (ისე როგორც კლდიაშვილის ბევრი სხვა ნაწარმოები) ცალსახად ტრაგიკომედიის ჟანრს განეკუთვნება. დიდი ხნის განმავლობაში ამ ნაწარმოებს მსუბუქ, ხასიათების კომედიად მოიაზრებდნენ და დამკვიდრდა ტრადიცია, მისი როგორც ვოდევილად დადგმის. რობერტ სტურუა იყო პირველი (ზაზა პაპუაშვილთან ერთად), რომელმაც პიესას ახალი წახნაგები აღმოუჩინა და ის მაყურებელს შესთავაზა როგორც ექსცენტრული კომედია.
არცთუ ძლიერი განათება, სიცარიელე და მყუდროება ინტიმურ, უშფოთველ ატმოსფეროს ქმნიან და ცუდს თითქოს არაფერი მოასწავებს, მით უფრო, რომ შობის წინა დღეა - დღესასწაული და წესით - სადღესასწაულო განწყობა. თითქოს არასდროს არაფერი არღვევს ამ პატარა კაფეს მყუდროებას. აქ დრო თითქოს გადის და არც გადის. არ იცვლება. აქ არასდროს არავინ შემოდის, არც ცხოვრების სხვა ნაკადების არსებობა იგრძნობა და გვერდით მაგიდაც ყოველთვის ცარიელია.
